Even was ik beducht voor een Hollands ‘Oekraïentje’. Hoe dat zo? Welnu, onze overheid roept weleens het leger te hulp. Bijvoorbeeld om met zwaar materieel de Haagse binnenstad of Schiphol te vrijwaren van tractorrijke boerenblokkades. Zouden de wat militantere boeren – zo vroeg ik me af – het dan aandurven dat militaire materieel weg te slepen? (Even terzijde: internet wemelt van de doe-het-zelfhandleidingen op dit gebied. Zo kun je doorklikken naar Roemeense documenten uit de tijd van de Koude Oorlog, die boeren instrueren hoe ze in geval van een onverhoopte Sovjetinvasie tanks kunnen wegslepen. Met een ‘treintje’ van gekoppelde tractoren, bijvoorbeeld. Of zet de tractoren in carrévorm.) Overigens had ons ministerie van Defensie op haar beurt diepladers klaarstaan om desnoods tractoren te verwijderen. Een potentiële vicieuze cirkel, zeg maar.

Uit Maarten! 2022-3. Bestel losse nummers.

Dit alles benadrukt hoezeer de ronkende tractor past in een breder kader van verzet en standvastigheid. We kennen allemaal de videobeelden van Oekraïense boeren die met hun tractoren Russische tanks wegslepen. De Oekraïense tractor groeide uit tot een symbool van stug verzet door de underdog. Net als de molotovcocktail en de Javelin-antitankraket. Heel alert kondigde de regering in Kiev aan dat ze geen btw zou he­ffen op van eigenaar verwisselde Russische tanks en pantservoertuigen: ‘Keep calm en blijf het vaderland verdedigen. Het is niet nodig om de in beslag genomen Russische tanks of ander materieel aan te geven bij de Belastingdienst.’

Tja, humor borrelt op in elke oorlog. Neem bijvoorbeeld de gruwelijke Slag bij Lepanto (1571). Zelfs toen werd er – zij het vast ietwat ongemakkelijk – gegni­ffeld toen de Turkse janitsaren door hun munitie heen raakten. Als default option smeten ze toen maar sinaasappels en citroenen naar hun christelijke tegenstanders.

Op internet circuleerden al snel plaatjes van Oekraïense tractoren die een Russische Sojoez-ruimteraket afvoeren. Of de gezonken Moskva-kruiser van de bodem van de Zwarte Zee halen. Er doken mouwemblemen op met ‘Tractorcommando’s’ en ‘Speciale Tactische Agrarische Eenheid’. Om fondsen te werven voor Oekraïense slachto­ffers ontwikkelden slimme softwarespecialisten de videogame Ukrainian Farmy. Doel van het spel is om zo veel mogelijk Russische tanks weg te slepen. En het Oekraïense ministerie van Defensie twitterde: ‘De Oscar 2022 voor de beste bijrol gaat naar: de Oekraïense tractor in The Taming of the Shrew.’

In de geschiedenis heeft de trouwe tractor inderdaad al vaak dienstgedaan als symbool van strijdbaarheid, vrijheid en vooruitgang. Denk aan het iconische beeld van Benito Mussolini, die staand op zijn tractor de ‘Strijd om het Graan’ aanvoerde. Van meer recente datum is de felle discussie tussen Amerikaanse boeren en tractorfabrikant John Deere. De boeren eisten het recht op om eenvoudige reparaties aan hun tractoren te kunnen uitvoeren. De complexe software maakte dat echter onmogelijk. Sommige boeren probeerden de digitale fabrieksblokkades te omzeilen met software uit… Oekraïne.

De Oekraïners hebben historisch gezien een soort haat-liefdeverhouding met hun tractoren. In de jaren dertig bouwde Stalin een gigantische tractorfabriek in Charkov, de hoofdstad van de Oekraïense Socialistische Sovjet Republiek: ‘Het stalen bastion van de collectivisering van de landbouw in Oekraïne.’ De Sovjetpropaganda barstte van de parades met tractoren. Van liedjes over tractoren. Van frisse tractormeisjes op tractoren. Maar de Oekraïense boeren werd de vrucht van hun gecollectiviseerde arbeid onthouden. De jaren dertig brachten voedseltekorten en hongersnood. Zo fungeerde de tractor ook als een geïmporteerd instrument van Russische onderdrukking.

De software kan van een afstandje worden geblokkeerd

Met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie herwonnen de Oekraïners de greep op hun landbouwgronden. Dat versterkte het beeld van de tractor als symbool van vrijheid en onafhankelijkheid. Het Oekraïense staatspostbedrijf gaf deze zomer een nieuwe postzegel uit. U raadt het al: met daarop een Oekraïense tractor die een Russische tank wegsleept. De tekst op de postzegel is: ‘Goedenavond, wij komen uit Oekraïne!’ (Dobrogo vechora, my z Ukrainy), een gevleugelde strijdkreet geïnspireerd door een bekend popliedje.

Technisch gezien is het wegslepen van tanks en pantservoertuigen een eitje. Kwestie van in z’n vrij zetten en de handrem eraf. Waar al het geconfisqueerde Russische materieel is gebleven weten we niet altijd. Maar het gerucht gaat dat het Oekraïense leger na de inval al snel over méér tanks beschikte dan vóór de oorlog. Tractors zijn helaas ook een verleidelijk doelwit van Russische plundering. Zo haalden de Russen verschillende John Deere-dealers leeg. De landbouwvoertuigen verdwenen onder meer naar Tsjetsjenië. Hoe we dat weten? Doordat de GPS-systemen dat verraadden. Trouwens, de software in veel tractoren kan van een afstandje worden geblokkeerd. Veel plezier hadden de Russen dus niet van hun buit. En nu wil ik natuurlijk de Nederlandse overheid niet op een ideetje brengen…

Christ Klep is militair-historicus, defensiespecialist, publicist en gastdocent op verschillende universiteiten. Bezoek zijn website op www.christklep.nl.

Foto door RALee85/Twitter