Kunsthistoricus en tv-bekendheid Sis van Rossem is op 4 mei overleden in een Utrechts ziekenhuis, waar ze twee dagen eerder werd opgenomen na een val in haar woning. Sis was nauw betrokken bij het magazine Maarten!. Ze schreef columns over kunst en alledaagse belevenissen, die door duizenden fans werden gelezen. Oud-redacteur Ieke Schout blikt terug op de bijzondere samenwerking met Sis, die nooit een blad voor de mond nam.

Door Ieke Schout

Het is begin februari 2015, Nederland maakt kennis met het televisieprogramma Hier zijn de Van Rossems. In de allereerste aflevering bezoeken Maarten, Vincent en Sis Maastricht en voorzien ze de stad van uitleg en commentaar. Het blijkt een groot succes: de serie trekt meer dan een miljoen kijkers en al snel volgt een tweede seizoen. Op dit moment wordt het achtste seizoen uitgezonden, de opnames voor een negende reeks waren al gestart.

De hoofdrol in de serie was, de bekendheid van Maarten ten spijt, weggelegd voor Sis. Haar deskundigheid op het gebied van kunstgeschiedenis imponeerde en de manier waarop ze haar broers, als het nodig was, op hun plek zette, wekte herkenning en bewondering.

Toch konden deze televisieoptredens haar gestolen worden, zo vertelde Sis jaren later: ‘Ik geef er geen kwartje voor.’ Veel liever schreef ze. ‘Schrijven heeft mijn diepe liefde. Ik heb mijn hele leven geschreven, als klein kind al. Sinds mijn 25^ste schrijf ik elke avond de dag van mij af. Zo kan ik de dag afbouwen en rustig naar bed.’ 

‘Ik zeg wat ik wil zeggen’

In 2018 kreeg Sis de vraag om een online column voor Maarten! te schrijven, het tijdschrift van broer Maarten. Beurtelings ging ze schrijven over kunstgeschiedenis en over het dagelijks leven. Na tien ‘stukjes’, zoals ze haar columns zelf noemde, zou een evaluatie volgen: zaten de lezers eigenlijk wel te wachten op haar beschouwingen? Het antwoord bleek volmondig ‘ja’ te zijn: haar columns werden verslonden. Sis genoot ervan: ‘Blij te horen dat mijn stukjes goed gelezen worden. Ik vind het zelfs boven verwachting leuk zo.’

Vanuit haar achtergrond als kunsthistoricus gaf Sis uitleg bij de meest uiteenlopende kunstwerken, van Jan Steen tot Joaquin Sorolla en van Caravaggio tot Duane Hanson. Daaruit sprak altijd haar scherpe blik en oog voor detail. Toch werden haar stukjes over het dagelijks leven nog beter gelezen. Of het nou ging over de zinloosheid van een keukeneiland, de verschrikkelijke feestdagen of haar ergernis met mensen die ‘helemaal goed’ zeggen – alles kwam aan bod en lezers waardeerden haar eigenzinnige en uitgesproken mening.

Dat kenmerkt Sis: eerlijk, authentiek en altijd kritisch. Werken met Sis vroeg om een flinke laag eelt op de ziel. Een kleine tekstuele ingreep kon al reden zijn om er per mail ongenadig van langs te krijgen. ‘Wat een gepruts. Nu moet ik er weer bovenop zitten alsof ik het werk van een eerstejaars corrigeer. Mogelijk kan je je voorstellen dat ik er genoeg van begin te krijgen.’ Toch was het nooit haar intentie om te kwetsen. ‘Ik zeg wat ik wil zeggen. Soms kwetsend, ik weet het, maar mensen zijn wel erg snel gekwetst.’ Het was voor Sis juist een heldere manier van communiceren en een poging om de ander iets bij te brengen. Geen wonder dat ze docent werd en die rol na haar pensionering voortzette in Hier zijn de Van Rossems en haar columns.

Egel in de voortuin

Nadat Sis haar boosheid eruit had gegooid, leek ze er ook weer snel overheen te zijn. Daarna volgde steevast een mailtje waaruit een andere kant van haar naar voren kwam: kwetsbaar en gevoelig. Dan schreef ze met enige ontroering over de egel die al jaren in de struik in de voortuin woont, of over de spin onder de eettafel die haar elke avond gezelschap kwam houden. ‘Dieren zijn zoveel leuker dan mensen.’ Of ze mailde een uitnodiging om weer eens ‘gezellig’ op de thee te komen, waarbij Sis altijd zorgde voor meer dan voldoende lekkernijen van de lokale bakker.

En daar, aan haar keukentafel vol koekjes, vertelde ze het liefst over vroeger. Over haar opa en oma, waar ze ten tijde van de scheiding van haar ouders woonde. Over de band met haar broers, die sterker werd tijdens de opnames van Hier zijn de Van Rossems. En over haar Coen, met wie ze de meest bijzondere reizen gemaakt heeft. ‘Coen heeft veel gereisd en ik kwam hem achterna. Normaal gesproken loop ik natuurlijk niet achter hem aan, maar tijdens deze reizen deed ik dat trouw. Daardoor heb ik dingen gezien die ik nooit had willen missen.’

Regelmatig haalden zulke anekdotes haar stukjes. En als het even paste, kroop ze in de rol van docent en gaf ze de lezer een les mee. ‘Het leven is geen dansfeest. Het enige vaste gegeven ben je zelf en daar zal je het mee moeten doen. Hoe sterker je dat maakt, hoe veiliger je je voelt. En dat heeft helemaal niets te maken met ergens bij horen!’

Ieke Schout is journalist en podcastmaker. Van 2016 tot 2020 werkte ze als redacteur bij Maarten!. Lees hier haar interview met Sis van Rossem dat is verschenen in de essaybundel: Door de ogen van Sis van Rossem (2019).