Vanaf de 13^de eeuw viert men in Nederland het Sinterklaasfeest. Aanvankelijk in de kerk, later in huiselijke kring.

Sint Nicolaas was bisschop van Myra in de 4^de eeuw. Myra is een havenstad in het huidige zuidwesten van Turkije. Hij zou volgens de verhalen vele wonderen hebben verricht en met name arme kinderen hebben geholpen. Het meest bekende verhaal is wel van de arme vader met drie dochters. De vader had voor de meisjes geen bruidsschat, dus ze konden niet trouwen. Sint Nicolaas gooide door een raam goudstukken naar binnen.

Sinterklaas is een echt katholiek feest. Na de Reformatie werd het katholicisme, en dus ook het Sinterklaasfeest, in de Nederlanden verboden. Van Jan Steen is bekend dat hij katholiek was en hij schildert hier de katholieke versie.  Hij heeft ook een protestantse versie geschilderd.

Maar nu naar het schilderij om te zien wat Jan Steen vertelt. Dat is meestal het aantrekkelijke van schilderijen van Jan Steen. Het is meer dan je ziet, het zijn verhalen die hij vertelt. Het is nooit saai of statisch. En ook al zit er veel tijd tussen zijn tijd en de onze, het is gewoon heel goed te volgen.

Centraal in de compositie staat een klein meisje in dure kleding gehuld. Ze heeft veel gekregen van Sinterklaas. In haar rechterarm heeft ze een pop, het lijkt op een heilige. Aan haar arm heeft ze een emmertje met daarin nog meer cadeautjes. Voor haar op de grond ligt een schoen en twee balletjes. Rechts zit haar moeder die haar armen naar het kind uitsteekt. Het kind lijkt wat haar houding betreft te zeggen: “nee, dit is allemaal van mij!”

Voor de moeder staat een tafeltje met allemaal lekkers erop. Tegen dat tafeltje staat een hele grote Duivenkater. Let op de signering van Jan Steen. Links op de voorgrond zie je een mand met lekkers, een appel en op de grond noten.

Dan schuin achter het meisje: een huilende, best al grote jongen in een zeer modieus pak. Waarom hij huilt zien we aan het lachende meisje achter hem die zijn schoen in haar linkerhand heeft met daarin een roe. Ja, toen al: wie zoet is krijgt lekkers wie stout is de roe.

Het jongetje met de stok wijst lachend naar de schoen en kijkt ons aan alsof hij ons bij het verhaal betrekt. Dit jongetje kom je op veel schilderijen van Jan Steen tegen.

Ook de grootouders zijn aanwezig. Opa zit op een stoel rustig toe te kijken, oma bevindt zich bij de bedstee en maakt een voor de kijker niet echt duidelijk gebaar. Zegt ze tegen iemand in die bedstee: “kom jij er eens uit”? Of zegt ze tegen de huilende jongen: “kijk eens wat ik hier voor je vind”? Deze laatste visie lijkt mij onwaarschijnlijk, want die huilende jongen ziet haar helemaal niet. Bovendien kijkt niemand in het gezelschap naar de oma. Misschien bevindt er zich ook nog een bang kind in die bedstee?

Bij de schoorsteen staat een man/jongen met een hoed. Hij draagt een kind op zijn arm en wijst naar de schoorsteen. Zegt hij: “daar komen de cadeautjes vandaan, gebracht door Sinterklaas”? Op zijn arm het jongste kind dat een pop van koekdeeg in de vorm van Sinterklaas vasthoudt. Naast hem staat een uit volle borst zingend jongetje. Hij zingt vast een Sinterklaasliedje! Hoor de wind waait door de bomen………

Eigenlijk is er dus helemaal niet zo veel veranderd in al die tijd. Natuurlijk, het soort cadeautjes zijn anders. Maar eigenlijk zijn voor ons alle elementen nog heel herkenbaar.

Je zou er zelfs de Sinterklaasliedjes bij kunnen zingen.

Jan Steen, 1625/26 – 1679
Het Sint Nicolaasfeest, ± 1663-1665
Olieverf op doek
82 x 70.5cm
Rijksmuseum, Amsterdam