Uit Maarten!  2014-3. Bestel losse nummers hier

Tot voor kort associeerde ik de Abdij Rolduc met grote kille slaapzalen, waar priesters zich vergrepen aan bange, bleke jongens. Daarmee deed ik dit omvangrijke en historisch interessante kloostercomplex echter tekort. De abdij werd in 1104 gesticht door een zekere Ailbertus. Dat weten we uit een van de oudste Nederlandse kronieken. Twee jaar na de stichting begon Ailbertus met de bouw van een kloosterkerk, waarvan de crypte in 1108 werd voltooid. Die crypte kan worden bezocht. Lang werd gedacht dat daar de stoffelijke restanten van Ailbertus lagen, maar recent onderzoek heeft aangetoond dat het de stoffelijke resten zijn van wel drie verschillende personen uit de late Middeleeuwen.

De abdijkerk werd voltooid in 1224 en is in de loop van de eeuwen herhaaldelijk verbouwd en gerestaureerd. De meest ingrijpende restauratie vond plaats tussen 1891 en 1902 en was het werk van de befaamde architect Pierre Cuypers (1827-1921). Eerder, in 1753, kreeg Rolduc een prachtige rococobibliotheek, gebouwd door de architect en sierstucwerker Joseph Moretti.

Deze kostbare nieuwbouw werd betaald met de kolenmijnbouw, waar de abdij zich in de tweede helft van de achttiende eeuw mee bezighield. Die mijnbouw werd professioneel aangepakt door technici uit Wallonië in dienst te nemen. Zij haalden kolen naar boven uit een relatief dicht aan de oppervlakte liggend deel van het reusachtige kolenbekken dat van Noord-Frankrijk via België en Limburg naar het Ruhrgebied loopt. Mijnbouw was in deze streek overigens niets nieuws. Waarschijnlijk zijn de Romeinen er al mee begonnen, en zeker vanaf de dertiende eeuw werden er op vrij grote schaal kolen gewonnen. De mijnbouwactiviteiten van de abdij werden in de negentiende eeuw voortgezet door de Domaniale Mijn.

Het klooster werd deels gebouwd met geld uit kolen

Vanaf 1843 was in Rolduc een internaat voor jongens uit de betere katholieke kringen gevestigd, waar tal van latere prominenten hun opleiding genoten. Na de Tweede Wereldoorlog werd Rolduc een kleinseminarie, een middelbare school voor een priesteropleiding, voor het bisdom Roermond. Na een grondige restauratie in 1970 werd het gebouwencomplex gedeeltelijk gebruikt als conferentieoord en hotel, wat nog steeds het geval is. Wie daar een ruimhartige rondleiding krijgt, brengt ook een bezoek aan de bisschoppelijke vertrekken. In de gang daarnaartoe wordt de bezoeker geconfronteerd met manshoge portretten van de diverse bisschoppen. De niet ter zake kundige bezoeker herkent slechts een van hen: de aartsconservatieve scherpslijper Joannes Gijsen, bisschop van Roermond van 1972 tot 1993.

Met zijn portrettist heeft Gijsen het in elk geval niet getroffen. Het Vaticaan hoopte dat Gijsen de lichtzinnige Nederlandse kerkprovincie weer op het rechte pad kon brengen. Gijsen wilde dat doel onder andere bereiken door op Rolduc in 1974 te beginnen met een grootseminarie, dat wil zeggen een echte priesteropleiding. Die moest zorgen voor een groot aantal nieuwe priesters die recht in de leer zouden zijn.

Van die ambitie is niet veel terechtgekomen en Gijsen eindigde als bisschop van Reykjavik. Dat kwam doordat de rector van het grootseminarie, de door Gijsen zeer bewonderde Guillaume Lemmens, minstens twee homoseksuele relaties onderhield met priesters in opleiding. Gijsen wist daarvan, maar prefereerde de doofpot. Het kwam natuurlijk toch uit en dat betekende het einde van Gijsens rol als bisschop van Roermond, tot enorme opluchting van vrijwel alle pastoors in Limburg.

Terwijl de bezoeker nog aan deze treurige geschiedenis denkt, loopt hij binnen in de bisschoppelijke vertrekken, die nogal somber en burgerlijk zijn ingericht. Ze bevatten echter boven de schouw een bijzonder kleinood, een retabel met een prachtige kleine beeldengroep van de kruisafname. Een retabel is een altaarstuk, vaak met deurtjes die het als een kastje kunnen afsluiten. Helemaal aan het eind van de lange bisschoppelijke gang bevindt zich in een ordentelijk glazen kastje een fraaie kleine stoommachine. Groter contrast dan tussen dat retabel en die stoommachine is nauwelijks denkbaar, maar mooi zijn ze allebei! Ga maar eens kijken.

Kaders:

Vanaf 1823 begint de Domaniale Mijn stoommachines te gebruiken. Er komt er zowel een stoompomp- als een stoomophaalinstallatie.

Twaalf mijnen telt Limburg aan het begin van de twintigste eeuw. In 1974 wordt de laatste gesloten.

45.000 directe en 30.000 indirecte arbeidsplaatsen gaan verloren als de Limburgse mijnen worden gesloten. In 1978 zit 8 procent van de mijnstreek zonder werk.