Na de moordpoging op Donald Trump staan de Amerikaanse presidentsverkiezingen onder nog grotere hoogspanning. Maarten moet er niet aan denken wat de gevolgen zouden zijn als Trump de aanslag niet had overleefd. ‘De Amerikaanse reactie op politiek geweld is immers nog veel meer geweld.’

Openingsbeeld: ANP/AP, foto door Evan Vucci.

Maarten: ‘Het had niet veel gescheeld of Donald Trump zou er niet meer zijn geweest. Tijdens een rally in Pennsylvania op 13 juli werd de Republikeinse presidentskandidaat beschoten en raakte hij gewond aan zijn rechteroor. Had Trump zijn hoofd één centimeter naar links gekanteld, dan was hij dood geweest. In dat opzicht heeft hij ongekend veel geluk gehad.

Van wat we konden zien, heb ik geen moment gedacht dat de aanslag op Trump in scène was gezet. Vlak na het schietincident reageerde de bebloede Trump buitengewoon ad rem. Met zijn gebalde vuist in de lucht riep hij: ‘Fight fight fight!‘. Het creëerde een iconisch moment waarmee hij en zijn campagneteam nog jaren vooruit kunnen. Trump heeft altijd al een goed gevoel voor drama gehad – dat is zijn verdienste. Zelf denkt hij waarschijnlijk dat de Lieve Heer nog plannen met hem heeft en hem daarom als een soort politieke heilige heeft beschermd. Ik moet zeggen dat er nauwelijks een grotere politieke ramp denkbaar is voor de Verenigde Staten dan Trump.

Trump heeft altijd al een goed gevoel voor drama gehad

De eerste die met afschuw reageerde op het incident was president Joe Biden. Vanuit het Oval Office verklaarde hij dankbaar te zijn dat Trump het goed maakt en betuigde hij zijn medeleven aan de slachtoffers en de nabestaanden. In dezelfde sfeer schreef een ogenschijnlijk mildere Trump op Truth Social dat Amerika nu eensgezind als één natie onder God moet strijden. Het zijn de voorspelbare toneelstukjes die we van de Amerikaanse politiek kunnen verwachten. Maar in wezen is het allemaal lulkoek eerste klas. Want als er één land extreem gepolariseerd is, dan is het wel Amerika.’

Van never-Trump guy tot vicepresident

‘John David Vance, Trumps recent benoemde vicepresident, greep gelijk de kans aan om Biden de schuld te geven van de moordpoging. Volgens de senator uit Ohio heeft de Democratische Partij Trump systematisch gedemoniseerd en dat zou direct hebben geleid tot de aanslag. Nu weten we allemaal dat Trump zelf een meester is in het demoniseren van tegenstanders, het zaaien van haat en het aanzetten tot geweld. Het is geen geheim dat hij zijn politieke tegenstanders het liefst zou laten opsluiten. Inmiddels heeft hij de reputatie opgebouwd van een meedogenloze opportunist. Zelfs binnen de Republikeinse Partij rekent hij genadeloos af met iedereen die twijfelt aan zijn kwaliteiten. De Republikeinse Partij is nu de Trump Partij geworden.

Ook Vance heeft ingezien dat Trumps invloed binnen de Republikeinse Partij blijvend is – althans voorlopig. Tijdens Trumps presidentscampagne van 2016 noemde de kersverse running mate zichzelf nog een “never Trump guy” en waarschuwde hij de Amerikanen dat deze narcist de Amerikaanse democratie weleens in gevaar kon brengen. Het lijkt erop dat Vance zijn hele leven gezocht heeft naar vervulling en daarom nu heeft besloten zich van uitgesproken tegenstander te ontpoppen tot een van Trumps trouwste bondgenoten. Helaas voor Vance zijn vicepresidenten doorgaans redelijk onzichtbaar. Binnen het Amerikaanse politieke bestel hebben ze weinig invloed en betekenis, tenzij de grote baas wegvalt.‘

Land of Opportunities Chaos

‘Ik moet er niet aan denken hoe de huidige situatie zou zijn geweest als Trump de aanslag niet had overleefd. De bekende Amerikaanse reactie op politiek geweld is immers nog veel meer geweld. In allerlei opzichten is Amerika een volstrekt getikt land. Ik betreur het dat ik dat in het verleden misschien onvoldoende heb benadrukt. Dat een land met zulke unieke mogelijkheden er zo’n enorme puinhoop van heeft gemaakt, vind ik werkelijk onbegrijpelijk. Even droevig is dat de Amerikanen tot op heden niet in staat zijn gebleken de koers een klein beetje bij te sturen. Amerika is politiek gespleten. Dat is zeker niet allemaal de schuld van Trump. Hij is slechts een product van de ontsporing van de Amerikaanse politiek.

De politieke verdeeldheid tussen Republikeinen en Democraten heeft zich vertaald naar de media

Het tweepartijenstelsel en het Amerikaanse presidentieel systeem zijn belangrijke aanjagers van de ontstane polarisatie. Sinds de jaren negentig is die vijandigheid gegroeid. De Republikeinen lanceerden toen de tactiek van de “verschroeide aarde” tegen Bill Clinton. Dat was een buitengewoon agressieve campagne met voortdurende aanvallen op de toenmalige president. Het enige doel was zijn reputatie zoveel mogelijk schade toebrengen. Doordat er in deze periode allerlei nieuwszenders opkwamen, zoals Fox News en MSNBC, vertaalde de politieke verdeeldheid tussen Republikeinen en Democraten zich naar de media. Samen met de opkomst van sociale media heeft dat de publieke opinie steeds vijandiger gemaakt.’

Fragiele Biden vs. onsterfelijke Trump

‘Nu de iconische beelden van een aan de dood ontsnapte Trump de wereld overgaan, zitten veel Democraten in zak en as. Al voor de aanslag twijfelden zij of ze de presidentsverkiezingen nog konden winnen met Biden als kandidaat. Zijn teleurstellende debatoptreden tegen Trump werd gevolgd door weinig overtuigende pogingen om de twijfels weg te nemen. Bovendien heeft Trumps herrijzenis uit de dood de populariteit van de Republikeinse kandidaat een extra boost gegeven en zijn winkansen in november vergroot.

De kans dat Trump opnieuw president wordt is reëel. Als dat gebeurt, kunnen we ingrijpende maatregelen en beperkingen verwachten op het gebied van immigratie en abortus. Daarnaast heeft hij beloofd de rechten van wapenbezitters uit te breiden, want niemand zal – zelfs na deze aanslag – de wapenliefde van de Amerikaan in de weg staan. Ik denk niet dat we direct moeten vrezen voor een derde presidentiële termijn van Trump. Hoewel hij herhaaldelijk heeft gespeculeerd over het veranderen van het 22ste Amendement, dat presidenten beperkt tot twee termijnen, staat de Amerikaanse Grondwet dit niet zomaar toe. Dergelijke ideeën had Richard Nixon ook toen hij president was, maar daar is nooit iets van terechtgekomen.

Desalniettemin moeten we in Europa voorbereid zijn op een mogelijke terugkeer van Trump in het Witte Huis. Daarom is het noodzakelijk dat de Europese Unie streeft naar meer zelfstandigheid om haar positie op het wereldtoneel te versterken, wat inhoudt dat we minder afhankelijk moeten worden van de Verenigde Staten.

Nu wil ik helemaal niet beweren dat de Democraten bij de presidentsverkiezingen al bij voorbaat geen kans meer maken. Dat zullen we moeten afwachten. Zij zullen waarschijnlijk vasthouden aan de strategie: critici negeren en stug doorgaan in de hoop dat het beeld van de fragiele Biden en de onsterfelijke Trump vervaagt.

Als u aan mij vraagt hoe dit allemaal zal aflopen, dan moet ik u teleurstellen. Ook ik kan de toekomst van Amerika niet voorspellen. We hebben nog een aantal maanden te gaan en wie weet wat ons allemaal nog te wachten staat. Wie had per slot van rekening kunnen voorspellen dat die wonderlijke gebeurtenis in Pennsylvania zich zou voltrekken?’

Volg Maartens kritische gedachtengang ook via zijn tijdschrift Maarten!. Bestel losse nummers hier of word abonnee