Hij begon als een veelbelovende leider van de grote verandering, maar ondertussen dringt de tijd met de midterms van 2022 op komst. Op 20 januari 2021 trad Joe Biden aan als president van de Verenigde Staten. Zijn belangrijkste uitdagingen: het land helen na het polariserende presidentschap van Donald Trump, het voortouw nemen in de klimaataanpak, de opmars van China afremmen en de coronapandemie beteugelen. Ruim een jaar nadat de Amerikaanse verkiezingskoorts een hoogtepunt bereikte, vroegen we Amerika-deskundige Maarten van Rossem de balans op te maken.

Waar staan de Verenigde Staten een jaar na de Amerikaanse verkiezingen?

Maarten: ‘Het valt allemaal niet mee. Daar komt het in feite op neer. Bidens buitenlandse politiek was al vrij ongelukkig. Met name van het AUKUS-pact was ik niet erg onder de indruk. Op 15 september gingen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië een samenwerkingsverband aan, als buffer tegen China. Daar was ontzettend veel over te doen.

Frankrijk zag een waardevolle deal om dieselonderzeeërs voor Australië te bouwen in rook opgaan. De Australiërs besloten ervan af te zien en zelf kernonderzeeboten te bouwen naar Amerikaans ontwerp. Die onderzeeboten zijn natuurlijk niet volgende week klaar. Als die dingen over twintig jaar geleverd kunnen worden, dan mag je van geluk spreken.

Ik zou zeggen: zonde van de centen. Strategisch denken, het terugdringen van de Chinese invloed; het klinkt allemaal heel deftig. Toch ben ik er absoluut niet van onder de indruk. Als de mensheid ergens werkelijk onbeschrijflijk veel geld aan heeft verspild, dan is het wel aan de Koude Oorlog. Het ziet ernaar uit dat een aantal landen opnieuw van plan is die hoeveelheden geld te gaan verspillen, dit keer aan een mogelijk conflict met China, dat naar mijn idee niet echt urgent of noodzakelijk is.’

Kunnen we dit conflict tussen de Verenigde Staten en China beschouwen als een nieuwe Koude Oorlog?

Maarten: ’Nou ja, door Jan en alleman wordt het als zodanig beschreven. Ik geloof niet dat het de omvang en de ernst van de Koude Oorlog zal krijgen, maar je hebt altijd mensen die zo’n conflict enorm leuk vinden. Denk aan de bouwers van kernonderzeeërs, ballistische raketten of andere complexe wapensystemen. Zij zijn daar vanzelfsprekend warme voorstanders van.’

De ruimterace tussen de Amerikanen en de Chinezen is zo volkomen idioot.

Maar nogmaals, je kunt naar mijn idee het geld beter besteden. Ik zwijg nog over de nieuwe race naar de maan die lijkt te zijn ontstaan tussen de Amerikanen en de Chinezen. Dat is zo volkomen idioot. Het is zonder meer een bewijs dat de mensheid nooit ergens iets van leert en nooit verstandig zal worden. We herhalen elke generatie dezelfde stompzinnigheden.’

Kunnen de successen van zijn binnenlandse beleid president Biden nog redden?

Maarten: ‘Bidens binnenlandse politiek zag er geweldig ambitieus en omvangrijk uit. In de kranten las je zelfs dat hij beschouwd mag worden als de nieuwe Franklin D. Roosevelt. Achteraf is dat toch enorm tegengevallen. Zo blijkt dat de Democraten onderling langdurig ruzie hebben gemaakt over diverse wetvoorstellen. Ongelofelijk stupide. De meerderheden van de Democraten zijn bijzonder klein. Biden kan zich het verlies van geen enkele stem in het Congres veroorloven.

Twee senatoren die nogal behoudende opvattingen hebben, zijn de Democratische senator van Arizona, Kyrsten Sinema en Joe Manchin, de Democratische senator van West Virginia. Deze twee dwarsliggers voeren een aanhoudende sabotagepolitiek, wat het ongelukkige Amerikaanse politieke systeem helaas mogelijk maakt. Zo bracht Manchin onlangs de voorlopige doodsteek toe aan Bidens gekoesterde Build Back Better-wet. Dit is meer dan een tegenvaller voor de Amerkaanse president, aangezien hij zijn belangrijkste resultaten moet zien te boeken in de eerste twee jaar van zijn ambtstermijn.’

Het Congres heeft begin november wel ingestemd met Bidens omvangrijke infrastructuurplan. Een belangrijke overwinning?

Maarten: ’Het infrastructuurplan is inderdaad een van de pijlers onder Bidens plannen om de Amerikaanse economie te versterken. Hij schijnt daar zo’n anderhalf biljoen dollar voor uit te willen trekken. Dat lijkt heel wat, maar dat is volstrekt onvoldoende om de achterstanden in de Amerikaanse infrastructuur aan te pakken. Desalniettemin is het een begin. Het geeft ook wel te denken dat dit begin pas mogelijk is nu de Democraten een pijnlijk verlies hebben geleden in Virginia, waar een Republikein zonder veel ervaring gouverneur is geworden.

In hoeverre is dat een voorbode van de Amerikaanse midterms die in november 2022 plaatsvinden?

Maarten: ‘Volgens electorale deskundigen geeft deze uitslag de Democraten slechte vooruitzichten voor de tussentijdse verkiezingen in 2022. Het zou er zomaar toe kunnen leiden dat de Democraten hun nipte meerderheid in het Congres verliezen aan de Republikeinen. Of dat werkelijk zo zal zijn, dat moeten we afwachten. Een jaar is in de politiek lang.

Er is een revolutie gaande van boze, laagopgeleide, blanke Amerikanen.

Het algehele beeld stemt in ieder geval niet vrolijk, maar heel Amerika stemt natuurlijk al lang niet vrolijk. Op de achtergrond speelt nog steeds de zonderlinge spookverschijning van Donald Trump, zijn mogelijke terugkeer of de opkomst van andere Donald Trump-achtige types. Er is een revolutie gaande van boze, laagopgeleide, blanke Amerikanen. Dat zal ongetwijfeld nog wel een tijd zo blijven.’

Kunnen we nog hoop vestigen op de Democraat Eric Adams, de nieuwe burgemeester van New York?

Maarten: ‘Er stond meteen in de krant dat hij weleens de tweede zwarte president van de Verenigde Staten zou kunnen worden. Het is volkomen krankzinnig om te denken dat als iemand eventjes succesvol is, hij of zij meteen een geschikte presidentskandidaat zal zijn. Daar moet je je niet te veel van aantrekken.’

Waar is Kamala Harris eigenlijk? Amerikanen zien het als een mysterie dat we zo weinig over haar lezen.

Maarten: ’Dat is ook een thema dat voortdurend door de Republikeinen wordt aangekaart. Waarom doet zij niet méér? Ik heb geen flauw idee. Je moet enorm oppassen dat je niet valt voor de propaganda van de Republikeinen. Als een vicepresident wordt aangesteld, dan wordt er in het algemeen enorm rondgetetterd dat hij of zij een heel speciale functie gaat vervullen. De werkelijkheid is dat de vicepresident vaak in de schaduwen opereert.

Harris zal vast nuttig werk verrichten, daar ben ik van overtuigd. Maar stel dat Biden ermee ophoudt en zij de nieuwe Democratische kandidaat in 2024 wordt, dan vrees ik dat zij het heel moeilijk gaat krijgen. Ik geloof eerlijk gezegd niet in haar overwinning.’

En wat zijn de kansen voor Trump in de Amerikaanse verkiezingen van 2024?

Maarten: ’Zolang Trump een enorm deel van het Republikeinse electoraat kan mobiliseren, blijft hij de belangrijkste figuur in de Republikeinse Partij. Trump is voor de Republikeinen de beste kans om het presidenteschap in 2024 te heroveren. Daarom zien we een groeiend aantal Republikeinse politici dat zijn kandidatuur steunt. Dat zijn zelfs partijgenoten die Trump eerder zwaar bekritiseerden na de bestorming van het Capitool op 6 januari.

Trump is voor de Republikeinen de beste kans om het presidenteschap in 2024 te heroveren.

Onlangs stelde Trump dat hij een eigen partij gaat oprichten…

Maarten: ‘Ik zou geen enkele bewering van Trump al te serieus nemen. Het lijkt me heel onwaarschijnlijk. Hij is natuurlijk een ongekende verspreider van kletskoek. Mocht hij het toch doen, dan is hij beslist niet kansrijker. Alles wat we weten van dit soort nieuwe partijen is dat het vooral hun tegenstanders aan de macht helpt.’

Wat kunnen we komende tijd nog verwachten van Biden?

Maarten: ’Laten we hopen dat Biden het Congres een beetje naar zijn hand kan zetten. Maar ik verwacht dat de Democraten in het Congres, zij het in het Huis van Afgevaardigden zij het in de Senaat, bij de midterms de meerderheid verliezen. Dan is het weer over.

De Verenigde Staten zijn in allerlei opzichten een meelijwekkend land

Biden kan in de twee jaar die hem dan nog resten wat executive orders uitvoeren, maar in feite staat het hele Amerikaanse systeem dan weer stil. Net zoals het onder Obama jarenlang stilstond en in feite ook onder Trump. De Verenigde Staten zijn in allerlei opzichten een meelijwekkend land. Dat komt vooral omdat ze over veel mogelijkheden beschikken om er werkelijk iets van te maken, maar zichzelf aanhoudend politiek invalide maken.’

Heeft u nog advies voor de Amerikanen?

Maarten: ’Ik heb geen advies voor Amerika. Sterker nog, het is heel onverstandig om mensen, groepen, of naties te adviseren. Mensen weten zelf prima wat er mis is, maar zijn niet in staat om het op te lossen.

Tot op zekere hoogte heb ik de Verenigde Staten dus voor de lange termijn een beetje opgegeven. De positieve noot is dat het een immens groot land is, in feite een continentale staat waar de regionale verschillen enorm zijn. Grote delen van het land functioneren prima, omdat de federale overheid daar gelukkig niet zo verschrikkelijk veel invloed uitoefent.’

Meer lezen over Amerika?