Michelangelo werkte aan dit beeld als hij tijd had want het was geen opdracht maar bedoeld als beeld voor zijn eigen graf dat geplaatst zou worden in de Santa Maria Maggiore in Rome. Het beeld is daar nooit terechtgekomen maar staat nu gelukkig in het bijzonder interessante museum achter de Dom in Florence.

Michelangelo werd in de Santa Maria Maggiore in Rome begraven maar de Florentijnen vonden dat Michelangelo in Florence hoorde want daar kwam hij immers vandaan. De Romeinen wilden natuurlijk het lichaam van deze toen al beroemde kunstenaar niet teruggeven. Dus werd het lichaam gestolen en in triomf naar Florence gebracht. Daar ligt het nu in de Santa Croce.

Vasari, een tijdgenoot en vriend van Michelangelo en de eerste biograaf van de levens van kunstenaars, maakte het grafmonument dat nog steeds in de Santa Croce staat.

Maar nu eerst maar eens naar het beeld kijken. Het is zo jammer dat het op een foto niet tot z’n recht komt. Dit is weer eens een prachtig voorbeeld van een beeld dat gewoon bekeken moet worden ter plekke. We zien het moment dat de dode Christus van het kruis wordt gehaald. Gedragen door Nicodemus met rechts Maria en links Maria Magdalena. Let op het geknakte, dode lichaam van Christus! Er is geen enkele poging gedaan om het mooier te maken dan het is. Het is een dood lichaam. Nicodemus is Michelangelo zelf, het is dus een zelfportret. Hoe we dat weten? Er zijn de nodige tekeningen van Michelangelo bekend van toen hij al een oude man was.

Maar er valt natuurlijk veel meer op. Een gedeelte van het beeld is af maar Nicodemus en Maria niet. Dat maakt het beeld nog interessanter omdat we een idee krijgen hoe Michelangelo in marmer werkte. Dat is overigens een van de moeilijkste stenen om te bewerken omdat het materiaal zo hard is. Een te hard tikje van je beitel en je stuk marmer is bedorven.

Wat ook opvalt is dat het linkerbeen van Christus ontbreekt. En daarmee ben ik gekomen bij de tragiek van dit beeld. Al werkend ontdekte Michelangelo dat het stuk marmer een scheur vertoonde. Hij werd zo nijdig dat hij het been kapot sloeg. Ook kun je zien dat er een scheur zit in de linkerarm van Christus. Het beeld is dus onvoltooid gebleven. Niet omdat Michelangelo doodging, maar omdat iedere motivatie ontbrak om verder te werken.

Wat ook opvalt is Maria Magdalena links. Ze is wel af, maar in verhouding tot de andere figuren te klein. Een leerling van Michelangelo, Tiberio Calcagni, heeft dit beeld later toegevoegd. Wat mij betreft ontbreekt iedere bezieling.

Ooit ging ik met een groep studenten naar dit beeld kijken. Wat ik niet meer zal vergeten is dat iedereen stil werd. Niemand zei meer iets. Sommige studenten gingen zitten en keken en keken. Ik vond dat heel bijzonder! Later zeiden sommigen dat ze ontroerd waren en onder de indruk.

Ook Rutger Kopland moet door dit beeld getroffen zijn, want hij heeft er een prachtig gedicht over gemaakt. Helaas kan ik het niet in z’n geheel opnemen in verband met de auteursrechten maar ik mag wel iets citeren. U kunt het overigens gewoon in z’n geheel via Google lezen.

Het gedicht heet: Christo deposto di Croce.
Ik citeer het einde van het gedicht:

“Hij had begraven willen worden aan de voeten
van dit beeld, maar sloeg het stuk. Hij liet
wat er van bleef, gescheurd, onaf.”

Michelangelo (1475-1564)
Kruisafname
Werkte er tussen 1547 en 1553 aan
Marmer
In: Museo dell’Opera del Duomo Florence