Lorenzo Ghiberti, 1378 – 1455
Porta del Paradiso, 1425 – 1452
Brons, deels verguld, 521 x 321 cm
De reliëfs ieder 80 x 80 cm

Het Baptisterium in Florence heeft drie bronzen deuren. De vroegste deur is gemaakt door Andrea Pisano van 1330 tot 1336. In 1401 had de Arte Calimala (het wolgilde) voldoende geld om een nieuwe bronzen deur te laten maken voor het Baptisterium. Ook Giovanni de Medici had geld gegeven voor de deuren als offer tegen de pest van 1402.

Er werd een prijsvraag uitgeschreven. Het was een open competitie, iedereen kon meedoen. Er moest een bronzen paneel gemaakt worden met als onderwerp het Offer van Isaac. Het geheel moest in een gotische vierpasvorm gemaakt worden. Dat is een lastige vorm natuurlijk.

Tenslotte blijven Lorenzo Ghiberti en Filippo Brunelleschi over. Hun ontwerpen (zie afbeelding) waren allebei prachtig en het voorstel was om samen te werken. Brunelleschi was een driftig mannetje en voelde niets voor samenwerken en vertrekt beledigd naar Rome. Ghiberti blijft dus over en in 1424 worden de deuren in gebruik genomen. De twee ontwerpen voor de prijsvraag bestaan nog steeds en zijn te bewonderen in het Nationaal Museum Bargello in Florence, waar ze naast elkaar hangen.

Donatello                                            Ghiberti

Het ligt voor de hand dat Ghiberti de opdracht krijgt om de derde deur te maken. Opvallend van deze deur dat de tien panelen helemaal niet in een vierpas zijn gemaakt. Ghiberti kon zich blijkbaar een dergelijke vrijheid permitteren. Hij werkt van 1425 tot 1452 aan de deur en dan is de deur klaar.

De onderwerpen van de panelen komen uit het oude testament.
Van linksboven naar linksonder: Paradijs, Noach, Jacob en Esau, Mozes, David.
Van rechtsboven naar rechtsbeneden: Kaïn en Abel, Abraham en Isaac, Jozef, Jozua, Salomo en de koningin van Sheba.

Porta del Paradiso, Florence

Volgens de verhalen vond Michelangelo het zulke prachtige deuren dat hij sprak over de Porta del Paradiso (de Paradijsdeuren). Rutger Kopland heeft er een prachtig gedicht over gemaakt.

Inmiddels zijn de originele panelen verhuisd naar het Museo dell’Opera del Duomo, dat zich achter de Santa Maria del Fiore bevindt. U staat dus naar replica’s te kijken tussen hordes mede toeristen. In het museum kunt u de originelen bewonderen en dan wordt het verschil direct duidelijk. Meestal is het daar heerlijk rustig. Dus niks dringen en niets zien en op je tas letten.

Helaas is er te weinig ruimte om alle tien panelen goed te bespreken, dus ik zal me helaas tot één paneel moeten beperken. Ik zeg u: de keuze is moeilijk. Het wordt: Het offer van Isaac.

Het offer van Isaac

Links op de achtergrond zien we Sara voor de tent, ze staat te kijken naar Abraham die bezoek krijgt van drie engelen. Hij knielt neer en heeft zijn handen in gebed gevouwen. Voor hem op de grond staat een schaal met voedsel. Hij hoort dat Sara alsnog een kind zal baren, ook al is ze daar te oud voor. Dat wordt Isaac. Om het geloof van Abraham op de proef te stellen, krijgt hij van God de opdracht zijn kind te offeren. Hij zadelt zijn ezel en gaat met Isaac en twee knechten op pad naar de plek die God hem heeft aangewezen.

Op de derde dag gaat hij alleen met Isaac verder. We zien rechts op de voorgrond de knechten in gesprek terwijl de ezel zijn dorst lest. (Hoe lastig is het om die ezel zo af te beelden). Rechtsboven zien we dat Abraham de armen van Isaac op diens rug heeft gebonden en op het punt staat zijn zoon te offeren. Een engel voorkomt dat door het mes vast te grijpen en God geeft de opdracht om een ram te offeren.

Fantastisch, het hele verhaal op één paneel! En hoe.