Sinds 1 oktober 2021 is online gokken in Nederland gelegaliseerd en proberen online gokbedrijven nieuwe spelers op allerlei manieren te lokken. En dat is levensgevaarlijk, zeggen deskundigen. De roep om maatregelen en betere bescherming voor gokverslaafden groeit. ‘Mensen worden constant verleid om te spelen. Op één dag bleek hij voor 5000 euro te hebben vergokt.’

Uit Maarten! 2022 – 1. Bestel losse nummers hier.

In bed, in de keuken, op de wc of in de auto – online gokken kun je overal. Glitterconfetti spat uit mobiele telefoons. ‘Ja, ja, Batavia!’ roept een opgewonden stem. In een andere tv-spot wandelen twee meeuwen een magisch casino binnen. Alles is goud wat er blinkt. Ze ontmoeten fotomodel Kim Feenstra, zien een goochelshow van Hans Klok en krijgen een knipoog van Wesley Sneijder. ‘Toto Casino, Toto Casino!’ jubelt een koor.

En dan is er nog Andy van der Meijde. Deze ex-profvoetballer was ooit Koning Toto, maar heeft een transfer gemaakt naar concurrent BetCity. Voor een lekker bedrag, zo bekende hij aan De Telegraaf. Voor BetCity – ‘het online platform voor de slimme sportfans’ – maakt Andy nu grappige filmpjes. Het lijkt daarin alsof hij in een casino is, maar eigenlijk maakt hij een tosti of doet iets in huis – wat natuurlijk misgaat, zozeer is hij verdiept in een gokspelletje. Tot grote ergernis van zijn hevig gebotoxte vrouw Melisa.

Dit zijn nog maar drie televisiereclames voor online gokken. In het najaar van 2021 wemelde het ervan; in bijna elk reclameblok kwamen op een gegeven moment een of meer spots voor online gokken voorbij. De Tweede Kamer eiste dat ongerichte gokreclames helemaal zouden verdwijnen. Maar volgens minister Franc Weerwind van Rechtsbescherming was dat niet eenvoudig te regelen, omdat dan zowel de Mediawet als de Wet Kansspelen op afstand moeten worden aangepast. Na veel klachten mag reclame maken voor online gokken sinds 1 juli 2023 niet meer. Alhoewel, helemaal verboden is het niet. Het is toegestaan als de reclame niet gericht is op mensen tussen 18 en 24 jaar, niet wordt uitgezonden op radio of televisie én niet op billboards in de openbare ruimte verschijnt. Online reclame maken voor online gokken mag momenteel dus nog wel.

Illegaal

Voor 1 oktober 2021 was online gokken in Nederland illegaal. De betrokken sites betaalden geen belasting, terwijl het om een grote markt gaat. Geschat wordt dat in Nederland 1,5 miljoen mensen online gokken – goed voor 800 miljoen euro per jaar. In de totale branche van loterijen en kansspelen wordt 2 miljard euro per jaar verdiend.

De meeste online spelers hadden geen idee dat wat ze deden illegaal was. Ze konden hun kansen wagen bij aanbieders die niet altijd betrouwbaar waren; het was niet duidelijk of er eerlijk werd gespeeld en of ze hun geld kregen. Bovendien was er geen controle op matchfixing en werden gokkers die hun grenzen overschreden niet in de gaten gehouden.

Reden dus voor regulering. Twaalf bedrijven kregen een vergunning om online gokspelen aan te bieden op de Nederlandse markt en daarvoor reclame te maken. Daarbij gelden de beperkingen dat hun reclames zich niet op kwetsbare groepen mogen richten, pas na negen uur ’s avonds mogen worden uitgezonden en dat er geen rolmodellen jonger dan 25 jaar in mogen optreden. De bedrijven hebben afgesproken disclaimers in hun reclames te tonen als ‘Wat kost gokken jou? Stop op tijd, 18+’. Ook beloven ze te wijzen op de risico’s van verslaving en in de gaten te houden of spelers niet te ver gaan.

Ellie Lust

Maar wat komt daarvan terecht? In alle reclames wordt er inderdaad meer of minder expliciet op gewezen dat je het niet te gek moet maken. Zo toonde Toto spots met oud-voetballer Nathan Rutjes, die zich ironisch voordoet als een zweverige coach en gokkers uitlegt dat ze zich aan hun limiet moeten houden en tijdig moeten stoppen. ‘Neem je verlies en probeer het niet terug te winnen,’ adviseert hij.

In reclames voor Holland Casino is oud-politieagente Ellie Lust te zien, die de kijkers aanspoort op te passen. In een nuchter filmpje vertelt ze dat je soms geen geluk hebt. ‘Leef spannend, niet roekeloos’ is de slogan. Volgens Holland Casino-medewerker Roos Franssen koos het bedrijf voor Lust vanwege haar ‘geloofwaardige, betrouwbare persoonlijkheid’ en is ze ‘oprecht maatschappelijk betrokken’.

Bedrijven beloven met hun reclames niet in te spelen op ‘hebberigheid

De achtergrond van Holland Casino verschilt van de andere gokbedrijven: 100 procent van de aandelen is in handen van de staat. ‘Ruim 45 jaar geleden is Holland Casino opgericht om illegaliteit te voorkomen en juist kansspelen legaal aan te bieden met goede regulering,’ verklaart Franssen. ‘Ons doel is om een bezoek aan het (online) casino veilig, verantwoord te houden. We informeren de gast over verantwoord speelgedrag en geven duidelijke voorlichting over de risico’s van het spel. We stimuleren dat er grenzen aan het speelgedrag worden gesteld en helpen deze zo nodig ook te bewaken.’

Machteloos

Toch roept de rol van de staat in Holland Casino vragen op, vindt Wendy*. ‘De overheid is er om burgers te beschermen en niet om ze tot gokken te verleiden en er zelf miljoenen aan te verdienen.’ Wendy ziet dagelijks wat online gokken kan aanrichten: haar vriend is eraan verslaafd.

‘Hij was al verslaafd toen ik hem een paar jaar geleden leerde kennen. Hij beloofde beterschap en het ging ook beter, maar toen al die goksites legaal werden en op de televisie reclame gingen maken werd hij weer uitgedaagd. Ik ontdekte dat hij overal accounts had aangemaakt. Op één dag bleek hij voor 5000 euro te hebben vergokt en in één maand had hij 13.000 euro verspeeld, terwijl hij 4000 euro had teruggewonnen.’

Van de preventieve maatregelen die de online gokbedrijven beloven heeft ze geen hoge dunk. ‘Ze zeggen dat je jezelf of een familielid kunt blokkeren bij een gokprobleem, maar dat kan niet voor onbeperkte tijd. Je kunt niet aangeven dat je nooit meer wilt spelen en je kunt steeds andere accounts aanmaken. Ik heb ook geprobeerd mijn vriend uit te schrijven uit mailinglijsten, maar ze blijven berichten sturen. Mensen worden constant verleid om te gokken.’

Haar vriend heeft zijn financiën inmiddels gedeeltelijk aan haar uit handen gegeven. ‘Hij kan nu bijna niks meer en moet rondkomen van het zakgeld dat ik hem geef. Dit helpt goed om zijn schulden af te lossen.’ Maar ze kan niet alle verleiding tegenhouden. Op internet wemelt het bijvoorbeeld van filmpjes, zoals die van Streamers Biggest Wins, over spelers die de jackpot winnen. ‘Hij heeft alweer enkele keren stiekem gegokt met kleinere bedragen. Het blijft schokkend om daar steeds opnieuw achter te komen. Het maakt me zo machteloos en moedeloos.’

Leningen

Ook Ted Bokhorst (53) weet hoe verslavend online gokken kan zijn. Op haar zestiende liep ze een posttraumatische-stressstoornis op die niet werd behandeld. Ze vond rust in spelen op fruitautomaten in de snackbar. ‘In het begin was het hanteerbaar,’ vertelt ze. ‘Ik werkte in de jeugdhulpverlening en had daarnaast baantjes om het gokken te financieren. Maar op een gegeven moment liep het uit de hand. Ik deed ook spelletjes op mijn mobiele telefoon en maakte schulden. Omdat ik een goede baan had kon ik leningen afsluiten om het gokken te betalen. Heel lang zag ik het zelf niet als probleem. Zes jaar geleden stortte ik in. Ik had het niet meer in de hand en had hoge schulden. Ik stond op het punt er een eind aan te maken.’

Na anderhalf jaar therapie gaat het weer goed. Bokhorst is helemaal opnieuw begonnen en werkt inmiddels weer in de hulpverlening, onder meer met verslaafden. Bij hen ziet ze dezelfde problemen als bij zichzelf. ‘Als verslaafde stop je juist niet als je hebt gewonnen. Je kunt niet omgaan met het plezier. Je gaat door tot je alles hebt verloren, zodat je jezelf op je kop kunt geven. Je gaat onbewust op zoek naar de schaamte. De meeste gokverslaafden hebben ook andere psychische problemen.’

Deze verslaafden werden niet alleen belaagd via de televisie, ook via sociale media proberen de spelaanbieders hen te bereiken. ‘Je wordt ermee doodgegooid, vooral met fruitautomaten. Op de televisie zie je casino’s.’ Uit onderzoek van Motivaction bleek dat in 2020 een kwart van de spelers (financiële) problemen had door online gokken. Een onderzoek van Trimbos uit 2015 constateerde dat 5 procent van de middelbare scholieren online gokt. De Kansspelautoriteit neemt aan dat dit aantal is gestegen.

Reclamecode

Hoe vindt de branche zelf dat het gaat? Vijf gokbedrijven – waaronder Holland Casino – worden sinds kort vertegenwoordigd door de Vergunde Nederlandse Online Kansspelaanbieders (VNLOK). Voorzitter is Helma Lodders, die tot de verkiezingen van 2021 de portefeuille kansspelen voor de VVD beheerde, maar nu dus lobbyt namens deze sector. Ze reageert op telefoon noch mail; een woordvoerder laat weten voorlopig geen commentaar te willen geven.

Geschat wordt dat in Nederland 1,5 miljoen mensen online gokken. 100 procent van de aandelen van Holland Casino is in handen van de staat

Hij verwijst naar een persbericht waarin de VNLOK verklaart dat Nederland voortaan een reclamecode kent voor online kansspelen. De aanbieders zullen het aantal reclames op tv en online beperken zonder ‘de maatschappelijke doelstelling’ uit het oog te verliezen. Die doelstelling is om 80 procent van de spelers van de illegale naar de legale online gokbedrijven te leiden. Ze beloven zich met hun reclames niet op kwetsbare groepen en jongeren te richten en niet in te spelen op ‘hebberigheid’. De aangesloten aanbieders zien zelf toe op naleving van de code. Vervolgens zal geëvalueerd worden of de zelfregulering heeft gewerkt.

Floor van Bakkum, woordvoerder van verslavingskliniek Jellinek, vindt de nieuwe wetgeving voor online gokken op zich een goede zaak, maar gelooft niet in de zelfregulering. ‘Wij staan achter een verbod op reclames voor online gokken op televisie. Gokbedrijven moeten winst maken. Er zullen best aanbieders zijn die het goed bedoelen, maar sommige willen snel verdienen. Ze zoeken de randen op. Ze bereiken veel jongeren. Vooral rond sportwedstrijden worden reclames gemaakt en dan kijken er grote aantallen mensen. Dat soort reclames zet aan tot gokken: het lijkt leuk en makkelijk. Mensen met geldzorgen krijgen de indruk dat ze door een gokje te wagen van hun problemen af kunnen komen.’ Wat Van Bakkum betreft richten de gokbedrijven zich via internet alleen op spelers die al actief zijn.

Waarschuwing

Gerard Spierenburg, woordvoerder van de Consumentenbond, staat eveneens kritisch tegenover de reclamecode. ‘We vinden dat kwetsbare groepen, zoals jongeren, mensen die verslavingsgevoelig zijn of een verstandelijke beperking hebben worden blootgesteld aan een hausse aan reclames met rolmodellen. Ook worden ze verleid met bonussen: als je 250 euro inlegt verdubbelen sommige bedrijven dat bedrag. Dat is veel geld voor zwakkere groepen. Maar in de Reclame Codecommissie hebben bedrijven de zwaardere stem. Daarom hebben we de samenwerking met de Stichting Reclame Code – waar we eerder ook al slechte ervaringen mee hadden – nu verbroken.’

Michiel van Nispen, Kamerlid voor de SP, diende eind vorig jaar met acht andere partijen een motie in om ongerichte reclames voor ‘risicovolle’ kansspelen te verbieden, zoals pokeren, bingo en roulette. ‘We weten dat die verslavend zijn,’ zegt Van Nispen. De motie van Van Nispen werd aangenomen door de Tweede Kamer. Maar in een van de laatste weken dat hij actief was als demissionair minister voor Rechtsbescherming liet Sander Dekker weten de motie naast zich neer te leggen. Zijn opvolger Franc Weerwind kreeg in februari opnieuw te maken met een motie tegen de ongerichte gokreclames en wil die zo snel mogelijk uitvoeren, maar hij wijst erop dat het niet eenvoudig wordt. Volgens hem kan het een à twee jaar duren.

De meeste gokverslaafden hebben ook andere psychische problemen

Van Nispen neemt daar geen genoegen mee, aangezien er per 1 april 2022 nog meer bedrijven toe tot de online gokmarkt zijn toegetreden.’ Een aantal buitenlandse aanbieders was namelijk op het strafbankje gezet, omdat ze zich al tot de Nederlandse markt richtten toen online gokken nog niet was toegestaan. Zodra hun straftermijn erop zit, zullen ook zij hun marktaandeel moeten veroveren. ‘Bedrijven kunnen mooie woorden spreken, maar het is hun verdienmodel om tot gokken aan te zetten. Ik vind dat we niet moeten afwachten, maar wat moeten doen.’

En dat vindt ex-gokverslaafde Ted Bokhorst ook. Ze startte een petitie via www.petitie24.nl om handtekeningen te verzamelen en druk te blijven uitoefenen. ‘Je moet hier geen reclame voor maken, net zoals er ook geen reclame meer voor roken wordt gemaakt. Het is bizar dat dit mogelijk is, want gokspelen maken hele gezinnen kapot.’

* Wendy wilde alleen anoniem haar verhaal vertellen. Haar naam is bekend bij de redactie.