Tot ons grote verdriet is op 27 juni onze hoofdredacteur Frans Smits overleden. Frans heeft aan de wieg gestaan van Historisch Nieuwsblad en Maarten! en heeft vele jaren leiding gegeven aan beide bladen. Daarnaast heeft hij het leven van Maarten van Rossem stap voor stap veranderd.

Jaren geleden werd ik opgebeld door Frans Smits. Was ik bereid, vroeg hij, voor een paar maanden te fungeren als invalcolumnist van het Historisch Nieuwsblad? Zijn vaste columnist was plotseling gestopt en nu was hij op zoek naar een nieuwe columnist, maar die had hij nog niet gevonden.

Zo begon ik als inval-columnist, terwijl Frans doorzocht naar de allerbest denkbare columnist. Dat duurde een jaar of tien en al die jaren deed ik braaf mijn werk als invalcolumnist. Pas na een jaar of twee begon ik te begrijpen dat Frans een geniaal plan had uitgevoerd. Ik was feitelijk op proef aangenomen als columnist. De strategie van Frans, keurig van tevoren uitgedokterd, stelde hem in staat mij na korte tijd te ontslaan, als ik niet beviel, omdat hij dan zogenaamd de ware columnist zou hebben gevonden.

Frans was een geniale plannenmaker, in zijn eigen wereld een groot strateeg. Het enorme aantal initiatieven dat hij in de afgelopen jaren heeft ontplooid, werd steeds van tevoren uitgedacht en strategisch verantwoord uitgevoerd.

Zo ging het ook met de onverwachte geboorte van het tijdschrift Maarten!. Zelf heb ik daar niets aan bijgedragen, het was een van Frans’ talloze ideeën.

In de zomer van 2008 was ik gasthoofdredacteur van Historisch Nieuwsblad. In diverse vergaderingen met Frans werd een fraai nummer samengesteld, waarover ik zeer tevreden was. Op het laatst denkbare moment zei Frans: “Ik heb nog een dingetje.” Hij bleek dat prachtige zomernummer te willen verkopen als een satire op de LINDA., met een sombere foto van mij op de omslag. Daar was ik niet gelukkig mee, maar Frans vond deze charade een geweldig idee. Hij had gelijk, het werd een onverwacht succes.

Frans had altijd gelijk bij dit soort gelegenheden. In de volgende jaren was Frans mijn mede-hoofdredacteur van Maarten!. Hij had daarbij een scherpe neus voor wat de typische lezer van Maarten! graag zou willen lezen. Dat was maar goed ook, want ik had weliswaar ook hele leuke ideeën, maar die waren niet altijd even praktisch.

Het leukste wat Frans en ik in deze jaren deden was een terugblik op het voorbije jaar in het kleinste theater van Amsterdam, waar slechts plaats was voor 30 mensen. Frans stelde vragen en ik gaf antwoord. Tot Frans mij eens begin december belde en zei dat hij Paradiso had geboekt. Ik was met stomheid geslagen en vroeg hem hoe wij dat met zijn tweeën vol moesten krijgen. Niet met zijn tweeën, zei hij, ik ging dat helemaal alleen doen. En weer bleek hij dat goed gezien te hebben.

Zo heeft Frans stap voor stap mijn leven veranderd. En precies zo heeft hij in Nederland in de afgelopen jaren de zogenoemde publieksgeschiedenis op de kaart gezet. Met goed bedachte plannen, die vervolgens perfect werden uitgevoerd.

Hoe het verder moet met de Maarten! zonder hem, is mij nog niet duidelijk. Ik zal hem enorm missen!