Nederland leerde Sis van Rossem kennen door het televisieprogramma Hier zijn de Van Rossems, maar schrijven heeft haar diepe liefde. Tweewekelijks schrijft de kunsthistorica een column voor Maarten!, die gaan over het dagelijks leven en kunstgeschiedenis. Haar beste columns zijn verzameld in Door de ogen van Sis van Rossem. Wij spraken haar over het schrijfproces en ideeën voor nieuwe columns.

Hoe ben je begonnen met schrijven?
‘Ik schrijf al sinds ik kan schrijven. Als kind schreef ik bijvoorbeeld verhalen over zielige konijntjes. Dat is uiteraard niet te vergelijken met de columns. Als kind heb je geen flauw idee dat er een structuur in een tekst moet zitten, met een begin en een eind. Ik begon pas met het aanhouden van een structuur toen ik columns ging schrijven.

Jaren geleden begon ik met schrijven vanuit therapeutisch oogpunt, om ’s avonds rustig te worden. Je kunt een slaappil nemen, maar ik schrijf graag over mijn dag, om het te verwerken. Niet dat ik vreselijke dingen meemaak, maar het zorgt ervoor dat je niet ligt te tobben in je bed. Ik kan het iedereen adviseren.

Ik schrijf nooit op de computer, maar werk altijd met pen en papier. Met de hand schrijven is ontzettend goed omdat het je dwingt langzaam te denken en het motorische gebeuren is goed voor je geest. Tegenwoordig kan bijna niemand meer met de hand schrijven. Mensen hebben geen handschrift meer, het is net spijkerschrift. Treurig dat tegenwoordig alles op de computer gaat.’

Hoe kom je op ideeën voor de columns over je dagelijkse leven?
‘Dat varieert per column, daar is geen vaste formule voor. Mijn dagelijks leven bestaat voor een groot deel uit dingen doen in huis en uitjes naar bijvoorbeeld de supermarkt. Vaak heb ik tijdens het opschrijven van mijn dagelijkse dingen een moment dat ik denk: wat gek, waarom zei hij of zij dat? Om daar achter te komen werk ik het uit. Dat doe ik op een kladje, gewoon een memoblokje van de Hema. Soms werk ik vanuit die gebeurtenissen een column uit.

Als ik besluit ergens een column van te maken schrijf ik op hetzelfde kladje puntsgewijs wat er in moet. Pas als dat in orde is ga ik achter de computer zitten. De ene keer schrijf ik in anderhalf uur een column, de andere keer ben ik dagen aan het prutsen en loop ik muurvast, waardoor ik soms zelfs overweeg ermee te stoppen.’

Hoe gaat dat met je kunstcolumns?
‘Dat is pure willekeur. Ik ben nu bezig met een column over de academische schilderkunst. Ik was met iemand aan het praten die ineens begon over een schilderij waarvan hij niet meer wist hoe het heette en ik ook niet trouwens, maar ik wist precies over welk schilderij hij het had. Ik zocht de schilder op, William-Adolphe Bouguereau, en wist direct dat ik een onderwerp te pakken had voor een volgende column. Dat werkt eigenlijk heel wonderlijk.

Als ik geen idee heb voor een kunsthistorisch stukje, kijk ik in de enorme verzameling afbeeldingen van schilderijen op mijn computer. Dan kom ik altijd wel iets tegen.’

 

‘Ik wil mensen wat bijbrengen met mijn kunstcolumns; mijn taak als kunsthistoricus is om uit te leggen wat er interessant is aan het schilderij’

 

En dan?
‘Schrijven over kunstgeschiedenis is een heel eigen discipline. In de kunstcolumns moet ik me aan de regels van het vak houden. Mijn eigen mening doet er eigenlijk niet zoveel toe. Ik wil mensen wel wat bijbrengen met mijn kunstcolumns; mijn taak als kunsthistoricus is om uit te leggen wat er interessant is aan het schilderij, hoe het in elkaar zit en wat er precies te zien is.

De kunstcolumns vergen veel meer tijd dan de columns over mijn dagelijkse leven. Je moet gegevens zoeken over hoe het ook al weer zat met bijvoorbeeld de academische schilderkunst. Hoe is een stroming begonnen en waar komt het vandaan? Dat doe ik graag, omdat ik dan echt met mijn vak bezig ben.

Een column moet je daarnaast altijd bijschaven op taalgebruik, anders wordt het een verhaal dat jijzelf uitstekend begrijpt, maar de lezer niet. Ik vind het een goede discipline om mijzelf te dwingen er een fatsoenlijk verhaal van te maken dat de lezer begrijpt. Dat komt natuurlijk omdat ik altijd in het onderwijs heb gezeten, waar ik geleerd heb helder en duidelijk te zijn. Dat is een zegen geweest.’

Wat wil je lezers meegeven met je kunstcolumns?
‘Leren kijken. Tijdens mijn studie hadden we college over het leren kijken, want dat is echt ongelooflijk moeilijk. Als je kunt kijken, ben je al een heel eind. Meestal zien mensen de clou van een schilderij niet omdat ze niet goed kijken. Mensen weten bijvoorbeeld dat Mondriaan vreselijk beroemd is, maar ze kijken niet langer dan een halve seconde naar zijn werken, omdat ze niet weten waar ze dan naar moeten kijken.’

Kun je een voorbeeld geven?
‘Kijk bijvoorbeeld eens naar Het doktersbezoek van Jan Steen, dat ik in het boekje ook bespreek. Pas als je er goed naar kijkt en de ‘verborgen’ elementen herkent, weet je dat het over liefdesverdriet gaat. Als je dat briefje op de grond niet ziet liggen en je niet weet dat de afgebeelde dokter eigenlijk belachelijk wordt gemaakt, begrijp je niets van de boodschap van dat schilderij. Daarom zijn zeventiende-eeuwse schilderijen zo ontzettend leuk om uit te pluizen; er zit altijd een boodschap in, verpakt als gecodeerde informatie, die wij niet direct begrijpen.

Mensen weten niet wat ze van schilderijen moeten vinden en zeggen dan dat het ‘mooi’ of ‘lelijk’ is. Dat vind ik een heel menselijke en eerlijke reactie en heeft niks te maken met domheid. Toen ik in Iran was zag ik om mij heen alleen maar islamitische kunst, waar ik niets vanaf weet. Daar voelde ik hoe dat is. Het enige wat ik kon zeggen was dat de kunst mooie kleuren had en dat het bijvoorbeeld jammer was dat het geen voorstellingen had. Dat hebben de meeste mensen hier ook met Westerse kunst.

Ik hoop met mijn columns mensen warm te maken voor het vak. Dat heb ik altijd al gedaan, ook als docent. Ik kreeg vroeger weleens chagrijnige studenten binnen die ik dan met een paar sterke voorbeelden enthousiast kon maken.’

Heb je zelf een favoriete column in het boekje?
‘Ik vind zelf de column over Jan Lievens erg mooi geworden, daar ben ik dagen zoet mee geweest. Normaal zou ik gewoon iets opschrijven als: “Wat een prachtig portret”. Maar ik ben nu niet meer alleen, ik heb lezers, en in een column moet ik aan de lezers uitleggen wat er zo bijzonder is. Dat gaat soms heel gemakkelijk, maar in de column over Lievens was dat moeilijker.

Verschillende mensen hebben mij daarnaast verteld dat ze de column over mijn poëziealbum mooi vinden. Ik heb getwijfeld of ik die überhaupt zou schrijven. Wat kan mensen nou mijn poëziealbum schelen? Maar die column is voor heel veel mensen blijkbaar herkenbaar. Mijn columns zitten vol met verhalen uit mijn verleden omdat ik mij ontzettend veel van vroeger haarscherp kan herinneren. Als kind ben je heel alert en voel je van alles aan. Nu ik ouder word denk ik daar steeds meer over na en komen allerlei herinneringen naar boven.’

Nieuwsgierig naar de columns van Sis van Rossem? Meld u aan voor de speciale nieuwsbrief van Sis en ontvang maandelijks haar nieuwste columns over kunstgeschiedenis en het dagelijkse leven.