De afgelopen jaren las ik met enige regelmaat dat er in Nederland behoefte is aan een Groot Verhaal. De bedoeling van een Groot Verhaal is waarschijnlijk de bevordering van een zekere nationale solidariteit door de creatie van een inspirerend, maar niet ronkend verhaal over de wordingsgeschiedenis van de huidige Nederlandse samenleving.

Vooral Bas Heijne had regelmatig behoefte aan een Groot Verhaal, zo bleek uit zijn columns in NRC Handelsblad. Omdat ik Heijne voor een door en door fatsoenlijk mens houd, ga ik ervan uit dat hij een samenbindend, inspirerend, maar toch fatsoenlijk Groot Verhaal voor ogen had. Ik moet bekennen dat ik telkens als Heijnes behoefte aan een Groot Verhaal ter sprake kwam dacht: hup Bas, waarom schrijf je zelf niet zo’n Groot Verhaal?

Daar is het bij mijn weten nooit van gekomen. Ik heb een stil vermoeden dat Heijne weleens is begonnen aan een mooi essayistisch Groot Verhaal, maar dat hij al snel is vastgelopen. Hij wil wel een Groot Verhaal, maar hij is te intelligent en te belezen om zich niet na een paar inleidende alinea’s te realiseren dat er helemaal geen Groot Verhaal te schrijven valt. Voor zover er in Nederland een Groot Verhaal voorhanden is, lijdt dat meestal aan nationalistische waan, misleidende kletspraat over onze ‘strijd tegen het water’ en natuurlijk de onvermijdelijke Oranjejubel. Grote Verhalen zijn altijd strijdig met de historische werkelijkheid. Die historische werkelijkheid is steevast een complexe bundeling van talloze kleine verhalen.

 

Het Grote Verhaal van het trotse Engeland heeft er nu toe geleid dat Engeland zich uit de EU heeft gestemd

 

In landen die nog doen aan een Groot Verhaal veroorzaakt dat meestal een hoop narigheid. Denk aan het unieke, triomfantelijke, emancipatoire en democratische Grote Verhaal van de Verenigde Staten: het Rijk van de Vrijheid dat begon als slavenstaat en nog steeds worstelt met die duistere erfenis. Het Grote Verhaal van de VS is zo problematisch dat de uitgevers van geschiedenisboeken voor het onderwijs hun producten moeten aanpassen aan de verschillende statelijke varianten van het Grote Verhaal.

Het Grote Verhaal van het trotse Engeland heeft er nu toe geleid dat Engeland – of beter misschien het Verenigd Koninkrijk – zich uit de EU heeft gestemd, zodat het Grote Verhaal van het VK ongetwijfeld een steeds kleiner en kleiner verhaal zal worden. Wie weet blijft alleen Little England over na het vertrek van Schotland en Noord-Ierland. Grote Verhalen leiden tot grote onenigheid en vervalsing van het nationale verleden.

Voorwoord uit Maarten! 2020 -1. Bestel het nummer hier.