In de late Middeleeuwen was Dordrecht de belangrijkste handelsstad van wat later Nederland is geworden. Maar in de late zestiende en vooral in de zeventiende eeuw werd Dordrecht geheel overvleugeld door Amsterdam. Nog weer twee eeuwen later raakten de twee oude handelssteden in de schaduw van Rotterdam, dat op spectaculaire wijze uitgroeide tot wereldhaven. Dordrecht moet het tegenwoordig dan ook vooral hebben van vergane glorie. Maar dat wil allerminst zeggen dat het geen aandachtig bezoek waard is.

Uit Maarten! 2015-2. Bestel losse edities hier of word abonnee

Laat ik beginnen met een kleine stadswandeling. In de oude binnenstad van Dordrecht, die in feite een eiland is, is niets meer dan een paar minuten lopen. Waar u ook vandaan bent gekomen, wandel naar de Visbrug. Daar bevindt zich het indrukwekkende monument voor de gebroeders De Witt, die afkomstig waren uit een oude Dordrechtse regentenfamilie. Ze werden op 20 augustus 1672 op gruwelijke wijze vermoord door het Haagse gepeupel. De belangrijkste aanstichters van de moord gingen vrijuit en kregen nota bene een jaargeld van stadhouder Willem III.

Het monument is het werk van Toon Dupuis en staat er sinds 1918. Johan de Witt (1625-1672), gedurende het Eerste Stadhouderloze Tijdperk negentien jaar raadpensionaris van Holland, en daarmee de belangrijkste politicus van de Republiek, zit enigszins onderuitgezakt en kijkt somber. Zijn broer staat links achter hem. Volgens de overlevering werden de broers vaak zo aangetroffen bij officiële gelegenheden. De zittende Johan is zowel monumentaal als aandoenlijk. Hij doet denken aan de lichtelijk melancholieke Abraham Lincoln, ook vermoord, in het Lincoln Memorial in Washington.

Ooit was Dordrecht een metropool, en dat is nu nog op elke straathoek van het kleine centrum te zien

Van de Visbrug gaat de wandeling via de Voorstraat naar het Scheffersplein, dat is vernoemd naar Ary Scheffer (1795-1858). Hij was in de jaren dertig en veertig van de negentiende eeuw wellicht de beroemdste Nederlandse schilder en zijn standbeeld staat midden op het plein. Hij was kind aan huis bij de Franse koning Louis Philippe en bevriend met alle prominente Parijse intellectuelen. Na de revolutie van 1848 daalde zijn ster snel. De dichter Baudelaire beschreef zijn werk als ‘sentimentele apekool’, en daar kan de moderne waarnemer het gemakkelijk mee eens zijn. Toch was Vincent van Gogh, hoe vreemd dat ook moge klinken, een groot bewonderaar van zijn werk.

Na de bezichtiging van de staande Scheffer loopt u de Wijnstraat in, die vol rijksmonumenten staat. Dat komt ongetwijfeld doordat dit eeuwenlang de deftigste straat van de stad was. U mag ze wat mij betreft allemaal aandachtig bekijken, maar ik pik er één uit, op voorspraak van mijn deskundige broer: het indrukwekkende woonhuis op nummer 125, dat De Onbeschaamde heet. De naam slaat op het blote jongetje (een putto) dat in het zogenoemde fronton de familiewapens in zijn handen houdt.
Het huis werd in 1650 gebouwd door Pieter Post, die als architect assisteerde bij de bouw van het Mauritshuis – de gelijkenis is dus niet toevallig! – en die ook verantwoordelijk was voor Huis ten Bosch en het stadhuis van Maastricht.

Als u de Wijnstraat uit loopt, komt u bij de Groothoofdspoort. Daarachter ligt een verrassend uitzicht op een enorme waterpartij. Juist hier splitst de Merwede zich in de Oude Maas en de Noord. De Groothoofdspoort was oorspronkelijk een stadspoort en dateert uit de veertiende en vijftiende eeuw. Hij werd in 1618 voorzien van een renaissancegevel en het koepeltje dateert uit 1692. Deze plek en poort vormen de kern van de oude glorie van Dordrecht. Bent u daar eenmaal geweest, dan kunt u zonder bezwaar naar het prachtige Dordrechts Museum, naar het huis van bankier en verzamelaar Simon van Gijn (1836-1922) en naar de Grote Kerk met zijn scheve toren, waar ooit de Synode van Dordrecht begon met een kerkdienst.

Meer lezen? Reis nu ook met Nederlands bekendste historicus langs eeuwenoude kerken, kastelen, waterwegen en natuurgebieden. Maarten van Rossem neemt u mee naar het oudste Romeinse castellum van ons land; duikt in de geschiedenis van Radio Kootwijk; volgt de idyllische Minstroom dwars door Utrecht; en vertelt over het gevoel van bevrijding dat hem overvalt op de veerboot naar Texel. Ga in het nieuwe boek: Openluchtmuseum Nederland samen met Maarten op ontdekkingstocht langs het nationale erfgoed.