Ik heb een hekel aan reizen. Dat is geen populair standpunt; in onze cultuur wordt reizen namelijk beschouwd als een bijzonder aangename en nuttige bezigheid. Maar afgezien van het fysieke ongemak is reizen slechts een infantiele vorm van escapisme. Wat u moet leren is leven zonder kermisvermaak.

Maarten! 2022-1. Bestel een los nummer of word abonnee

Mijn afkeer begint al met de onaangename aspecten van de fysieke reis. Ik denk daarbij allereerst aan luchthavens en vliegverkeer. Schiphol werd vroeger nog weleens gekozen tot de beste luchthaven van Europa, maar dat was vroeger. Nu is het er meestal een overvolle chaos, met onduidelijke aanwijzingen, waarvoor je vaak honderden meters moet lopen. Dat is voor de bejaarde met bagage geen genoegen. Bij dat alles loop je in het vliegverkeer altijd het risico dat je vlucht op het laatste moment wordt gecanceld.

Wie niet eerste klas vliegt, zit vervolgens in het vliegtuig slechter dan in de stadsbus, maar in de stadsbus gaat het maar om enkele minuten. Je komt ten slotte gebroken aan op je bestemming. Daar stortregent het en is geen taxi te vinden. Het hotel valt tegen of het appartement zit op slot en de verhuurder neemt de telefoon niet op.

Ik heb voor dit verhaal de Amerikaanse luchthavens, waarmee ik uitgebreide ervaring heb, overgeslagen. Daar word je onveranderlijk toegeschreeuwd door fascistoïde personeel en je staat er soms uren zonder duidelijke reden in de rij. Iedereen die denkt dat de VS goed georganiseerd zijn, is er nooit geweest. Het douanepersoneel is meestal vijandig en in elk geval op een speciale manier onbeleefd. Voorzichtigheidshalve kun je stellen dat in de VS iedereen die een uniform aanheeft gevaarlijk is.

Uiteindelijk ben je toch aangekomen en kan uw vakantie beginnen. Volgens de echte reisliefhebbers beginnen dan ook de positieve effecten van het reizen. Reizen is in de ruimste zin therapeutisch. Je wordt er een beter mens van. Je levenservaring wordt vernieuwd en verruimd, je krijgt meer begrip voor andere mensen met andere normen en waarden. Het is als een APK voor je karakter. Ben je thuis in slaap gesukkeld en afgestompt door de dagelijkse routines, dan ontwaak je nu en kijk je plots anders tegen het leven aan.

Als twee weken op een tropisch palmenstrand therapeutisch werken, dan is er iets mis met je ervaring van het dagelijks leven

Het is juist dit aspect van de reiservaring dat ik altijd onwaarschijnlijk en ronduit infantiel heb gevonden. De reiziger die twee weken in Seattle is, of tien dagen in Valréas of zelfs drie weken wandelt in Nepal, is een toerist en blijft een toerist. Hij of zij doet aan escapisme, is even uit de werkelijkheid weggevlucht – de schijnwerkelijkheid van een andere wereld in. Want dat is het: een oppervlakkig, namelijk toeristisch waargenomen schijnwerkelijkheid.

Als twee weken op een tropisch palmenstrand therapeutisch werken, dan is er iets mis met je ervaring van het dagelijks leven. Volwassenheid maakt het noodzakelijk moedig en creatief om te gaan met het leven dat je werkelijk kent, je eigen dagelijkse leven. De routines in dat leven vragen inderdaad om verzoening, maar als je daarin slaagt, dan heb je ook wat. Het zogenaamd bevrijdende en verruimende verblijf onder de palmen is niets anders dan infantiele wensvervulling.

Going native

Een van de liefste wensen van de moderne toerist is going native: Fransman worden met de Fransen of Wener met de Weners (liever niet Oostenrijker met de Oostenrijkers). Maar dat lukt nooit, daarvoor moet je ergens gaan wonen en de taal perfect spreken. En dan blijkt dat het normale dagelijkse leven van de bewoners van de tropische stranden ook niet veel zaaks is. Je denkt natuurlijk als toerist wel dat de sympathieke uitbater van het paradijselijke restaurant aan de haven je beste vriend is geworden, maar hij is gewoon een kleine zakenman die u veertien maaltijden hoopt te verkopen.

Maar zult u zeggen: die heerlijke buitenlandse steden: het gekke Rome, de Weense elegantie, de opwinding van Manhattan. Dat mag misschien zo zijn, maar in hoeveel Nederlandse steden hebt u met een gids in de hand werkelijk belangstellend rondgelopen? Heeft u de Dom beklommen, of het Paleis op de Dam bezocht, of in de Bavo in Haarlem naar het orgel geluisterd? In Nederland bent u ook een beetje toerist, maar hier kunt u echt in het decor verdwijnen.

U blijft tegenspreken: over de overweldigende natuur in Nepal, het elegante Toscane, de Grand Canyon – en zo kan ik nog wel even doorgaan. Er is echter niks mis met de Nederlandse natuur. Waar heb je zo’n rivierenlandschap met zulke luchten? Voor interessante flora en fauna hoeft u nauwelijks de deur uit. Licht een tegel op in uw achtertuintje; u hebt geen idee wat daar zoal leeft. De natuur onder die tegel is minstens even interessant als de natuur in Nepal.

Bungeejumpen

Vooral jongeren zullen in dit impressionistische overzicht het avontuur missen. Die willen bungeejumpen in een Spaans ravijn en wildwatervaren op de Mekong. Doe het niet, vergooi uw net begonnen leven niet aan goedkope opwinding. Vooral avontuur is escapisme, wat u moet leren is leven zonder kermisvermaak.

Licht een tegel op in uw achtertuintje; u hebt geen idee wat daar zoal leeft

Ik heb een net gepensioneerde kennis nog eens horen zeggen: o, wat een zaligheid, nu heb ik altijd vakantie, nu kan ik al die boeken lezen die ik altijd heb willen lezen. Ter waarschuwing: niets is erger dan ‘altijd vakantie’. Dat is net zoiets als een voorproefje van de allergrootste kwelling, namelijk het eeuwige leven. Bent u net gepensioneerd, hou dan de vakanties klein en bescheiden – ga een keer poffertjes eten met de kleinkinderen en dan weer aan het werk.

De allerfijnste vakanties die ik me kan herinneren waren de vrije zaterdagmiddagen, toen je op zaterdagochtend nog naar school moest. Mijn moeder serveerde krentenbollen en daarna wandelde ik eerst naar speelgoedwinkel Geurts om verlangend naar de Dinky Toys te kijken, en vervolgens ging ik Kuifje zitten lezen bij de boekhandel.

Als u geen talent hebt voor klein geluk, hebt u ook geen talent voor groot geluk. Dat palmenstrand is een illusie. Blijf thuis, u bewijst de planeet er ook een dienst mee!

Reis nu ook met Nederlands bekendste historicus langs eeuwenoude kerken, kastelen, waterwegen en natuurgebieden. Maarten van Rossem neemt u mee naar het oudste Romeinse castellum van ons land; duikt in de geschiedenis van Radio Kootwijk; volgt de idyllische Minstroom dwars door Utrecht; en vertelt over het gevoel van bevrijding dat hem overvalt op de veerboot naar Texel. Ga in het nieuwe boek: Openluchtmuseum Nederland samen met Maarten op ontdekkingstocht langs het nationale erfgoed.