De Amerikaanse opperrechter Clarence Thomas ligt onder vuur vanwege beschuldigingen van corruptie. In 1991 raakte de conservatieve rechter ook al in opspraak, toen zijn medewerker Anita Hill hem aanklaagde voor seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Hill getuigde tegenover de Amerikaanse Senaat, maar haar verhaal werd afgedaan als een lastercampagne. In het licht van de huidige #MeToo-beweging is het ondenkbaar dat de zaak nu hetzelfde zou zijn verlopen als in 1991.

Voor het begin van #MeToo wordt vaak naar het jaar 2006 gewezen. De Amerikaanse activiste Tarana Burke – zelf een slachtoffer van verkrachting – bedacht de term destijds om vrouwen een stem te geven en duidelijk te maken dat ze er niet alleen voor stonden. Maar eigenlijk zette de Amerikaanse advocate Anita Hill vijftien jaar eerder al een belangrijke stap in het gevecht tegen seksuele intimidatie op de werkvloer. Ze schreef geschiedenis door op 11 oktober 1991 voor het Amerikaans Congres te getuigen over ongewenst gedrag van haar supervisor Clarence Thomas, die zojuist was genomineerd voor een plek als opperrechter in het Amerikaanse Hooggerechtshof.

’Sexual harassment is about power’

Hill stuurde in juli 1991 een vertrouwelijke brief naar de Senaatscommissie die de nominatie van Thomas behandelde. Daarin stelde ze dat Thomas haar tijdens hun werkrelatie in de jaren tachtig meerdere keren had lastiggevallen met seksueel getinte opmerkingen. Ook zou hij zijn machtspositie hebben gebruikt om haar te intimideren toen ze zijn avances afwees. De brief werd opgepikt door de media, waarna de FBI een onderzoek startte en de Senaatscommissie Hill opriep om te getuigen.

‘Sexual harassment is about power. It’s not about sex. And that’s the part that has been so difficult to get across to people,’ verklaarde Hill. Tijdens de hoorzitting werd ze geconfronteerd met agressieve ondervragingen door senatoren, onder wie Joe Biden, die destijds voorzitter was van de Commissie Juridische Zaken van de Senaat. Al gauw werd Hills getuigenis bekritiseerd, belachelijk gemaakt en in twijfel getrokken – tot haar grote frustratie. ‘I will not provide further information to a committee that has already demonstrated its bias against me.’

De hoorzittingen, die live op televisie te volgen waren, leidde tot een mediastorm en hevige polarisatie in de Amerikaanse samenleving. Sommigen prezen Hills moed; verschillende vrouwen herkenden haar problemen, maar uit angst voor represailles durfden de meesten niet naar voren te stappen. Toch was er ook een aanzienlijk deel van de bevolking dat twijfelde aan haar integriteit.

De verdeeldheid werd verder aangewakkerd door de publieke reactie van Thomas, die de beschuldigingen afdeed als een ‘heksenjacht’ en een politieke stunt van de liberalen om het aantreden van een zwarte, conservatieve Republikein in het Hooggerechtshof te verhinderen. Op 15 oktober 1991 koos de Senaat met een nipte meerderheid van 52 stemmen voor de benoeming van Thomas. Het was weliswaar de kleinste marge voor een aanstelling van een opperrechter sinds de negentiende eeuw, maar Thomas mocht plaatsnemen in de Supreme Court.

Excuses van Biden

Ondanks dat Hill destijds geen gelijk kreeg, zette haar hoorzittingen wel een aantal ontwikkelingen in gang. Zo gaf de toenmalige president George H.W. Bush kort na haar getuigenis zijn verzet op tegen een wetsvoorstel dat slachtoffers van seksuele intimidatie het recht gaf op schadevergoeding en eerherstel. Deze wet werd vervolgens aangenomen door het Congres. Een jaar na Hills zaak waren er vijftig procent meer klachten over seksuele intimidatie gemeld bij de Equal Employment Opportunity Commission (EEOC). Ook droeg Hills verhaal bij aan de verkiezing van een groot aantal vrouwen voor het Congres in 1992 en initieerden particuliere bedrijven trainingsprogramma’s om seksuele intimidatie te bestrijden.

In feite legde Hill met haar getuigenis in de jaren negentig de basis voor een verandering in de manier waarop er tegenwoordig met vergrijpen als seksueel misbruik om wordt gegaan. Het zorgde voor een verhoogd bewustzijn en opende deuren voor slachtoffers. Het zwaartepunt in zaken over ongewenst gedrag op de werkvloer verschoof van victim blaming naar believing the victim.

Poster van de Amerikaanse documentaire Anita: Speaking Truth to Power (2013).

Met de tijd is ook de publieke opinie in Hills voordeel veranderd. Er verschenen boeken, documentaires en films over haar verhaal. Vooral de rol van Joe Biden in de kwestie deed veel stof opwaaien. Tijdens zijn verkiezingscampagne verontschuldigde de huidige president zich nog voor het feit dat hij een volledig blanke en mannelijke jury had samengesteld om Hill te ondervragen. Excuses die Hill kordaat naast zich neerlegde. In een interview in The New York Times liet zij weten Bidens excuses pas te aanvaarden wanneer zij er zeker van was dat er echt iets zou veranderen.

De kracht van #MeToo

De verschuiving van slachtofferschap naar een vurig verlangen naar radicale verandering vond zijn vervolg in oktober 2017. In een interview in The New York Times sprak actrice Ashley Judd zich uit over seksueel misbruik door filmmagnaat Harvey Weinstein. Haar ervaringen bleken allesbehalve uniek. Na Judds openbaarmaking volgden meer actrices met vergelijkbare verhalen, en werd de hashtag #MeToo in het leven geroepen. Binnen 24 uur was de term 4,7 miljoen keer gedeeld op Twitter.

If you’ve been sexually harassed or assaulted write ‘me too’ as a reply to this tweet. pic.twitter.com/k2oeCiUf9n

— Alyssa Milano (@Alyssa_Milano) October 15, 2017

‘We vragen niets speciaals’

Dat er mede dankzij de #MeToo-beweging nu meer begrip is voor Hills verhaal, bleek ook toen er in 2018 een soortgelijk incident plaatsvond. De Republikein Brett Kavanaugh werd door Donald Trump voorgedragen als kandidaat-rechter bij het Hooggerechtshof. Tijdens Kavanaughs bevestigingsproces beschuldigden verschillende vrouwen hem van seksueel wangedrag en aanranding. Dit keer riep Biden wel op tot een grondig onderzoek naar de aantijgingen tegen de Republikein.

Hoewel Biden nog steeds wordt bekritiseerd voor zijn optreden tijdens de Hill-hoorzittingen, heeft hij beloofd zich nu actiever in te zetten voor de bescherming van vrouwen. Zo heeft hij onder meer een werkgroep opgericht die zich op de preventie van seksueel misbruik op universiteiten richt.

Hill – inmiddels gepromoveerd tot hoogleraar aan de Universiteit van sociaal beleid, wetgeving en vrouwenstudies – strijdt nog steeds voor vrouwen die te maken krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. We are not asking for anything special. We are asking for the basic right to be free from harm in the workplace.’