‘Rusland gaat deze oorlog niet winnen’

Door Maarten van Rossem en Teun Willemse • Foto’s Sander Heezen

Twee sumoworstelaars die elkaar in evenwicht houden, zo ziet oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif Rusland en Oekraïne. Hij verwacht dat het Oekraïense leger de oorlog zal doorstaan, maar waarschuwt wel voor de gevolgen als Poetins regime omvalt. ‘Het zwartste scenario is dat Rusland implodeert.’

Generaal buiten dienst Mart de Kruif schuift zijn tuinstoel aan en neemt een slok koffie. Op zijn blauwe mok prijkt een mineur, het Stratego-poppetje dat bommen onschadelijk moet maken. Maarten kijkt even naar de rode bom op zijn eigen kopje, en besluit dan maar met de deur in huis te vallen.

Maarten: Op televisie verkondigen sommige militairen dat Vladimir Poetin nog veel meer gruwelijke plannen heeft. Na Oekraïne wil hij ook de Baltische staten pakken. Klopt dat?
De Kruif: ‘Ik verwacht niet dat Poetin dat zal doen. De Baltische staten zijn militair lowhanging fruit: het zijn kleine landen met terrein dat zich goed leent voor een offensief. Als je puur naar de militaire kaart kijkt, verover je ze in een dag. Maar dankzij Artikel 5 van de NAVO zal die dreiging niet reëel worden.

Als baas van de landmacht was ik rond 2015 vaak in de Baltische staten. Daar vroegen ze me steeds hetzelfde: gaat de NAVO ons helpen?
Gaan jullie je aan Artikel 5 houden als we worden aangevallen? Daar twijfelden de inwoners aan. Nu is dat anders en is de NAVO daar zeer aanwezig.

Vergeet ook de rol van China niet. Xi Jinping heeft geen behoefte aan een Russische oorlog met de NAVO, want de Chinezen zijn afhankelijk van de wereldhandel voor hun economische groei.’

Dus Poetin zal het bij Oekraïne houden?
‘Als militair maak je altijd een onderscheid tussen capabilities en intentions. Wat kan iemand en wat wil iemand? Ik denk dat de ambitie van Poetin verder reikt dan Oekraïne, maar dat hij niet de mogelijkheden heeft om die te verwezenlijken. De komende vijf jaar sowieso niet.

Wat me wel zorgen baart, is dat de geschiedenis laat zien dat legers die een oorlog slecht voeren, de volgende vaak beter doen. Je leert meer van je nederlagen dan van je overwinningen. Israël is een goed voorbeeld: tussen de Zesdaagse Oorlog in 1967 en de Jom Kippoeroorlog zat slechts zes jaar. Het Israëlische leger heeft het leervermogen van de Arabische landen bij die tweede oorlog volledig onderschat. Ik vrees dat Rusland ook van zijn mislukkingen in Oekraïne zal leren.’

Welke fouten maakt Rusland?
‘Een leger moet keuzes maken, want je kunt je middelen niet overal tegelijk inzetten. Ik word kriegel van alle verschillende pijlen die ik op de Russische kaarten zie, want die betekenen dat Poetin nergens een zwaartepunt zet. Als je zowel Kiev als alle gebieden ten oosten van de Dnjepr wil innemen, en ook de hele Oekraïense kuststrook, dan verover je eigenlijk niets.’

Volgens mij dacht Poetin dat Oekraïne zich nauwelijks zou verzetten, net als in 2014.
‘Dat had hij mis. De Oekraïners waren goed voorbereid op de Russische invasie. De Oekraïense militaire vliegvelden waren bewust leeggemaakt en het leger gebruikte oude radarsystemen, omdat ze ervan uitgingen dat de moderne systemen zouden uitvallen. Iedere Oekraïense commandant kreeg van tevoren de opdracht de Russen uit te schakelen, maar de plek, de manier waarop en het tijdstip mocht hij zelf bepalen. Die grote verantwoordelijkheid voor commandanten heeft gewerkt.

‘Ik vrees dat Rusland van zijn mislukkingen in Oekraïne zal leren’

Soms gaat het ook bij de Oekraïners operationeel mis, zoals bij Bachmoet. Dat was militair gezien een drama. De Oekraïense commandant liet zich daar omsingelen door de Russen en wisselde zijn eenheden verkeerd af. Alles wat daar fout kon gaan, ging fout.’

Heb jij je ook zo verbaasd over de Russische logistieke files bij Kiev?
‘Aan het begin van de oorlog zag ik beelden waarvan ik van mijn stoel viel. Niet alleen van de files bij Kiev, maar ook van een Russische tankeenheid die zonder infanterie in een dorp stond. Iedere commandant weet dat je dan wordt afgeslacht, en dat gebeurde ook. Poetin leed zijn grootste verliezen in de eerste vier weken van de oorlog en heeft toen veel ervaren commandanten verloren. Hij kan nu niet anders dan terugkeren naar de oude Russische doctrine van massa’s soldaten opofferen.

De Russen stonden lang bekend om hun expertise op het gebied van militair manoeuvreren, maar dat kunnen ze niet meer. Het lukt Rusland niet om het “gevecht van verbonden wapens” te voeren. Op zee voer je oorlog met schepen en vliegtuigen, maar op land werkt een leger als een orkest. Je bent er niet met alleen maar goede voetsoldaten, want in de open vlakte heb je tanks nodig. Als de afstemming met de vuursteun ontbreekt, kom je nergens. En als de genie geen hindernissen bouwt of mijnenvelden ingaat, loop je ook vast. Luchteenheden, landeenheden, tanks en artillerie moeten op elkaar afgestemd zijn in militaire bewegingen, maar wat de Russen nu doen is een soort bulldozeren van loopgraaf naar loopgraaf. Daarmee maak je geen echte vorderingen.’

Heeft Rusland überhaupt het vermogen om heel Oekraïne in te nemen?
‘Na de eerste vier weken van de oorlog was de verovering van heel Oekraïne eigenlijk niet meer aan de orde. Ik vraag me bovendien af wat Poetins plan was geweest als hij het hele land veroverd had, want hij heeft helemaal geen bezettingsleger om het vast te houden.

Ik denk dat Rusland deze oorlog niet meer gaat winnen. We kijken graag naar hardware bij een oorlog. Dat is logisch, want tanks en vliegtuigen zijn gamechangers. Maar ik kijk ook naar de manier waarop een oorlog conceptueel in elkaar steekt. Welke doctrine hangt een leger aan? En hoe zit het qua leiderschap en moreel? Dat zijn cruciale factoren waar het bij Rusland aan schort.’

Hoe staat Oekraïne er op die punten voor?
‘Het Westen stuurt bij lange na niet het materiaal dat de Oekraïners nodig hebben en Volodymyr Zelenski heeft minder mankracht dan Poetin, maar conceptueel zijn de Oekraïners sterker dan de Russen. Hun hogere militaire kader is na de oorlog op de Krim in 2014 goed opgeleid in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Moreel zijn de Oekraïners ook sterker – al slijt dat natuurlijk wel.

Poetin doet er alles aan om de Oekraïense wil om te vechten te breken. In plaats van de fysieke vernietiging van het Oekraïense leger na te streven valt hij daarom energiesystemen aan. Maar hoeveel je de vijand ook bombardeert, daar win je de oorlog niet mee. Dat lukte Hitler niet in Groot-Brittannië en de Amerikanen ook niet in Vietnam.’

In augustus is Oekraïne een tegenoffensief gestart en Russisch grondgebied binnengevallen. Is dat verstandig?
‘Als je in het defensief bent, betekent dat niet dat je niet mag aanvallen. Oekraïne heeft de beschikking over vrije reserves om een groot Russisch offensief te counteren. Maar nu dat offensief uitblijft, kan Zelenski die reserves gebruiken om zijn operatie in Koersk uit te
voeren. De Oekraïners willen daarmee de Russische krijgsmacht slijten en schade aanrichten aan kritieke infrastructuur. Ze willen de Russen verrassen en het initiatief hernemen, zodat Poetin moet reageren in plaats van ageren. Als hij troepen moet verplaatsen, zorgt dat namelijk voor minder druk op de Donbas. Met het offensief wil Zelenski bovendien het moreel een noodzakelijke boost geven. Ik denk dat het voor het moreel heel slecht is als je alleen maar terrein prijsgeeft.

Het offensief in Koersk laat zien dat dit een oorlog is van twee tegengestelde denkwijzen. Rusland heeft de doctrine van de massa, terwijl Oekraïne de Westerse doctrine van manoeuvreoorlogvoering hanteert, met bewegingen en verrassingen als belangrijke elementen.’

‘Conceptueel zijn de Oekraïners sterker dan de Russen’

Er komt een punt dat de partijen moeten gaan praten.
‘Daar zijn we nog niet. Ik vergelijk het wel eens met twee sumoworstelaars die tegen elkaar aan hangen. We weten niet wanneer de eerste naar de grond gaat. Ik verwacht niet dat Oekraïne om zal vallen, want daar heeft Rusland het offensieve vermogen niet voor. Maar het meest
kritieke scenario is dat Rusland implodeert. Dan dreigt er een escalatie met kernwapens, daar moeten we banger voor zijn.’

Poetin schermt graag met kernwapens, maar hij is niet van plan ze echt te gebruiken.
‘Aan het begin van de oorlog begon Rusland met tactische kernwapens te dreigen. Toen waarschuwde de Amerikaanse oud-generaal David Petraeus al: vergeet niet dat het Amerikaanse leger binnen een week de helft van het Russische leger in Oekraïne kan uitschakelen met conventionele middelen. Die boodschap is duidelijk overgekomen.’

Hoe belangrijk is de Amerikaanse steun voor Oekraïne?
‘Die is niet te onderschatten. De grootste kwetsbaarheid van Oekraïne is de hulp uit Europa en de Verenigde Staten. Met genoeg steun kan Oekraïne de strijd nog jaren volhouden, maar de situatie kan veranderen als Donald Trump herkozen wordt.’

De Oekraïners zullen met ingehouden adem naar de Amerikaanse verkiezingen kijken.
‘De Democraten zijn niet de redding van Oekraïne, en winst voor de Republikeinen hoeft ook niet het einde te betekenen. Veel Republikeinse senatoren hebben ingestemd met het meest recente steunpakket voor Oekraïne. Het dreigen met minder steun lijkt me vooral verkiezingsretoriek.’

De NAVO is een van de beste strategische bondgenootschappen ter wereld. Waarom zou Amerika daarmee stoppen?
‘Trump zal misschien de directe Amerikaanse aanwezigheid in Europa verminderen, want dat kan hij politiek verkopen. Maar de Verenigde Staten kunnen helemaal niet zonder Europa. Kijk eens wat de Europese Unie sinds de oorlog in Oekraïne allemaal bij de Amerikaanse
defensie-industrie koopt. Andersom zijn wij dus ook afhankelijk van de VS, want in Europa produceren we weinig.’

Kan Oekraïne op afzienbare termijn lid worden van de NAVO?
‘Dat zal Rusland niet toestaan. Een lidmaatschap van de NAVO zal niet bespreekbaar zijn bij eventuele onderhandelingen, tenzij Rusland grote verliezen lijdt. Ik acht de kans groter dat Oekraïne lid wordt van de Europese Unie, want Poetin ziet de EU als een minder grote bedreiging. Maar bij de onderhandelingen moet er wel een veiligheidsgarantie voor Oekraïne komen, en er is eigenlijk maar één land dat daarvoor kan zorgen: Amerika.’

‘Sinds Srebrenica selecteren we leiderschap op een andere manier’

En de Europese Unie dan? We pompen nu veel geld in onze defensie.
‘Maar niet zoveel als de VS. We moeten de Europese defensie veel efficiënter organiseren.  Tien jaar geleden waren we dicht bij een megadeal in Europa. De Britten zouden onze schepen gaan bouwen, de Fransen de helikopters en vliegtuigen en de Duitsers de tanks. Die deal is op het laatste moment geklapt, want de Duitse industrie zag toch problemen: vliegtuigen hebben we altijd nodig, maar tanks zijn een vraagteken.

Defensie moet je langzaam op- en afbouwen. Eigenlijk hadden we tien jaar geleden moeten kijken wat er nodig was, dat was veel goedkoper
geweest. Dan hadden we ook meer voorraden gehad. In 2013 heb ik mijn tanks voor 100.000 euro per stuk aan Finland verkocht. Het is vrij ironisch dat we diezelfde tanks nu voor acht miljoen zouden moeten terugkopen. We hadden ze beter in de schuur kunnen zetten.

Met de samenwerking tussen EU-landen gaat het gelukkig wel de goede kant op. We gebruiken nu bijvoorbeeld dezelfde voertuigen als de Duitsers. Vroeger wilden we dan nog een koplamp of stuurtje anders, maar dat sentiment verdwijnt. Als het aan mij ligt, is het enige verschil  tussen de Bundeswehr en de Nederlandse krijgsmacht over twintig jaar het vlaggetje op het uniform.’

Denkt Den Haag er ook zo over?
‘De politiek remt die ontwikkeling af. Politici zijn bang om onze nationale autonomie te verliezen, maar die zijn we allang kwijt. We schuilen al decennia onder de Amerikaanse atoomparaplu en onze strategische belangen verschillen nauwelijks van die van Duitsland. In essentie is Nederland gewoon een tweede Noordrijn-Westfalen.

De integratie van onze landmacht met die van Duitsland zijn we van onderaf gestart. Duitse commandanten hadden jaren geleden een  heleboel tanks en weinig mensen, terwijl ik geen tanks, maar wel mensen had. Er was toen nog geen beleid, dus zijn we gewoon gaan samenwerken. De ministers van Defensie Jeanine Hennis en Ursula von der Leyen vonden dat prima. Zij zagen dat er kansen lagen. Maar bij de beleidsstaf in Den Haag heerste het not invented here-syndroom. Nu de integratie van het Nederlandse en Duitse leger een succes is, kent het opeens vele vaders. Maar toen ervoeren we alleen maar tegenwerking.’

Doet Frankrijk ook volop mee aan de Europese samenwerking?
‘De Fransen blijven altijd min of meer hun eigen weg gaan. Volgens nieuwe EU-wetgeving moeten lidstaten 40 procent van hun  defensieaankopen Europees aanbesteden, tenzij het om urgent materiaal gaat. Alleen als je iets snel nodig hebt, mag je het ergens anders halen. Maar volgens Frankrijk zijn zelfs de onderbroeken van de soldaten urgent. Uit de maatvoering van het ondergoed zou de vijand  conclusies kunnen trekken over de fysieke fitheid van het Franse leger. Daarom is het volgens de Fransen staatsgeheim en hoeft het niet  Europees te worden gekocht. Maar dankzij internationale missies met andere landen merkt ook Frankrijk dat het beter werkt om dingen op dezelfde manier te doen.’

Hoe staan de VS tegenover de toenemende samenwerking in Europa?
‘Heel dubbel. Amerika wil een sterke Europese poot van de NAVO, maar die mag niet té sterk zijn. Het is niet de bedoeling dat we straks alleen nog in Franse jagers vliegen in plaats van Amerikaanse F-35’s. Ze willen dat we afhankelijk blijven van hun defensie-industrie.’

Volgens sommige militairen moet Oekraïne een wake-upcall zijn voor Nederland. Moeten wij ons meer voorbereiden op een oorlog?
‘Onze maatschappij moet zich kunnen verdedigen als het nodig is. Maar ik heb niets met het adagium dat Nederlanders niet gevechts- of sneuvelbereid zouden zijn. Ik ben nog nooit een soldaat tegengekomen die ‘s ochtends zijn slaapzakje openritste, zijn ontbijt naar binnen lepelde en riep: “Generaal, ik ben klaar om te sneuvelen vandaag!”

Sneuvelbereidheid is een zinloos gegeven. Wij hebben niet de sense of urgency die Oekraïne wel heeft, dus het zegt niets. Het belangrijkste is  dat we de maatschappij weerbaarder maken.’

‘De grootste kwetsbaarheid van Oekraïne is de hulp uit Europa en de VS’

Misschien moeten we dan de dienstplicht weer invoeren.
‘Ik ben een voorstander van de maatschappelijke dienstplicht, waarbij je niet per se bij de krijgsmacht, maar bijvoorbeeld ook in de zorg, handhaving of natuurbeheer in dienst kunt. Want volgens mij helpt dat tegen polarisatie. Binnen een maand gaat het in een kazerne niet meer over wie je bent, maar om wat je doet. Zo stap je uit je eigen bubbel.

Ik vind dat Den Haag ook meer gebruik kan maken van de capaciteiten van onze militairen. Bij de coronapandemie heb ik nooit begrepen dat het leger niet breder werd ingezet, want militairen worden grootgebracht in plannen. Militairen kunnen dingen uit handen geven voor een groter doel, maar de top van ministeries denkt te veel in macht en ego’s.

Er zijn allemaal zuiltjes in Den Haag die niet willen samenwerken. Dat gaat ten koste van onze operationele slagkracht. Denk ook aan de bestrijding van de georganiseerde misdaad. Wie denkt dat de politie dat alleen kan doen, wens ik veel succes.’

Onze soldaten kunnen goed plannen, maar kunnen ze nog wel vechten? Een effectief leger moet eigenlijk iedere vijf jaar oorlog voeren.
‘Dat is inderdaad wat de Britten zeggen. De Falklandoorlog in 1982 was een drama, maar kwam Engeland wel goed uit. Dankzij die oorlog kon het Britse leger weer terug naar zijn roots. Dat gold ook voor de Eerste en Tweede Golfoorlog. Gevechtservaring is ongelooflijk belangrijk voor een krijgsmacht, maar je kunt ook ervaring opdoen zonder gevechtssituatie. In Nederland zijn we heel goed in het identificeren van militaire lessons learned, maar buitengewoon slecht in het implementeren ervan. Zodra je tegen bestaande structuren aan schuurt, komt er weerstand.

Terwijl wij moeite hebben om van onze militaire ervaringen te leren, leeft Oekraïne juist van lessons learned. Wij implementeren van bovenaf en moeten vaak jarenlang op studies en beleidsstukken wachten voordat we bijvoorbeeld een bepaald soort drone kunnen kopen. De Oekraïners zijn veel sneller omdat ze van onderaf innoveren − ze moeten wel. De huidige Nederlandse bataljonscommandanten zijn trouwens wel van een hogere kwaliteit dan de commandanten die ik in de Koude Oorlog had.

Destijds kon je groot worden als je je kazerne schoon hield en de inspecties goed deed. Maar sinds de gebeurtenissen in Srebrenica selecteren we leiderschap op een andere manier. Het gaat er niet meer om dat je de dingen goed doet, maar dat je de goede dingen doet. Daardoor komen de beste leiders bovendrijven.’

Is Zelenski eigenlijk een goede leider?
‘Hij zorgt in ieder geval voor een duidelijke taakverdeling. Zelenski doet de buitenwereld en laat zijn militairen de oorlog voeren. Dat is buitengewoon verstandig, want als burgers zich met oorlogvoering gaan bemoeien, gaat het fout. Andersom geldt dat trouwens ook: soldaten kunnen zich beter niet met de diplomatie inlaten. Zelenski is bovendien goed in staat om de steun uit het Westen te blijven genereren.’

Ben je hoopvol over de toekomst van Oekraïne? Kan het land straks gaan wederopbouwen of wordt het een militaire bufferstaat?
‘Het land is veel te groot om een bufferstaat te zijn. Ik ben best hoopvol, want Oekraïne heeft een enorm economisch potentieel. De bevolking is goed opgeleid en sterk in de digitale wereld. Bovendien hebben ze goede aanvoerlijnen over land en over zee en beschikken ze over enorm veel vruchtbare grond.

Strategisch zijn de Russen op dit moment in het defensief. Maar het feit dat Rusland de oorlog niet wint, betekent niet dat Oekraïne dat wel zal doen. De Oekraïners zijn in staat om te behouden wat ze nu hebben, maar de Krim krijgen ze in mijn ogen niet meer terug. Ze zullen enkele verliezen moeten nemen, maar niet tot in het oneindige.’

Mart de Kruif (1958) is voormalig luitenant-generaal van de Koninklijke Landmacht. Van 25 oktober 2011 tot en met 24 maart 2016 was hij commandant Landstrijdkrachten. Sinds de oorlog in Oekraïne treedt hij regelmatig op als militair analist. In zijn podcast Veldheren legt hij wekelijks uit hoe oorlog werkt.

Volg Maartens kritische gedachtegang via zijn eigen tijdschrift: Maarten!. Lees meer over het gloednieuwe winternummer.

Twee sumoworstelaars die elkaar in evenwicht houden, zo ziet oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif Rusland en Oekraïne. Hij verwacht dat het Oekraïense leger de oorlog zal doorstaan, maar waarschuwt wel voor de gevolgen als Poetins regime omvalt. ‘Het zwartste scenario is dat Rusland implodeert.’

Generaal buiten dienst Mart de Kruif schuift zijn tuinstoel aan en neemt een slok koffie. Op zijn blauwe mok prijkt een mineur, het Stratego-poppetje dat bommen onschadelijk moet maken. Maarten kijkt even naar de rode bom op zijn eigen kopje, en besluit dan maar met de deur in huis te vallen.

Maarten: Op televisie verkondigen sommige militairen dat Vladimir Poetin nog veel meer gruwelijke plannen heeft. Na Oekraïne wil hij ook de Baltische staten pakken. Klopt dat?
De Kruif: ‘Ik verwacht niet dat Poetin dat zal doen. De Baltische staten zijn militair lowhanging fruit: het zijn kleine landen met terrein dat zich goed leent voor een offensief. Als je puur naar de militaire kaart kijkt, verover je ze in een dag. Maar dankzij Artikel 5 van de NAVO zal die dreiging niet reëel worden.

Als baas van de landmacht was ik rond 2015 vaak in de Baltische staten. Daar vroegen ze me steeds hetzelfde: gaat de NAVO ons helpen?
Gaan jullie je aan Artikel 5 houden als we worden aangevallen? Daar twijfelden de inwoners aan. Nu is dat anders en is de NAVO daar zeer aanwezig.

Vergeet ook de rol van China niet. Xi Jinping heeft geen behoefte aan een Russische oorlog met de NAVO, want de Chinezen zijn afhankelijk van de wereldhandel voor hun economische groei.’

Welkom bij Maarten!

Maak eenmalig een gratis account aan en krijg toegang tot al onze artikelen. Lees gratis op onze site en ontvang elke twee weken nieuws, diepgravende artikelen, interviews, evenementen en acties van Maarten! in uw mailbox.

InloggenRegistreren

Reacties

Gerelateerde artikelen

‘Europa moet zich wapenen tegen Poetin’

Lessen uit Oekraïne

De wrok van een mislukte supermacht

Welkom bij Maarten!

Maarten van Rossem is 's lands bekendste historicus en Amerikadeskundige. Hij is een veelgevraagd commentator op radio en tv en heeft een eigen blad: Maarten!. Verwacht diepgravende interviews, scherpe analyses en verrassende opinies.

Maak nu gratis kennis met onze journalistiek. In dit dossier hebben wij de mooiste verhalen uit ruim tien jaar Maarten! gebundeld. Lees bijvoorbeeld waarom Baudet gelijk heeft als hij zegt Fortuyns erfgenaam te zijn, wat Maarten van het Nederlandse onderwijs vindt en hoe Amerika het IS-monster gecreëerd heeft.

Wilt u de beste verhalen uit Maarten! in uw mailbox ontvangen? Meld u dan aan voor onze gratis nieuwsbrief.