Uit Maarten! 2024-1. Bestel losse nummers hier.

Op een pallet passen 85 dozen (l 29,6 cm x b 23,6 cm x h 18,7 cm) met in totaal 20.400 flacons AstraZeneca-vaccin. Elke flacon bevat tien doses. Niet meteen wegzappen. Koester dit goudklompje informatie voor zo dadelijk. Eerst de aanleiding. In december braakte de Britse tabloidkrant The Daily Mail een koortsige onthulling uit. Midden in de coronacrisis zou premier Boris ‘agent 0013’ Johnson zijn medewerkers hebben gevraagd om de optie van een geheime inval bij de Halix-fabriek in Leiden te bekijken. Doel van dit hedendaagse Leidens Ontzet: vijf miljoen doses AstraZeneca-vaccin achteroverdrukken. De Britten hadden de vaccins al betaald, maar de (in Britse ogen) groene heks Elphaba uit de musical Wicked blokkeerde de levering. Oftewel Ursula von der Leyen.

Even voor de context: geheime diensten of militairen plannen aan de lopende band operaties in het buitenland. Zelfs in niet-vijandelijke staten. De Johnson-sage doet onwillekeurig denken aan de Amerikaanse The Hague Invasion Act uit 2002. Deze wet veronderstelde een bizar scenario: mocht ooit een Amerikaan worden uitgeleverd aan het Internationaal Strafhof in Den Haag, dan zouden Amerikaanse troepen Scheveningen binnenvallen. Bij de Pier rechtdoor.

Nederlandse politici reageerden ietwat ongemakkelijk. ‘Onze defensie is er volledig klaar voor en kan een aanval afslaan,’ praatte CDA-Kamerlid Henk Jan Ormel zichzelf moed in. Op het Scheveningse strand bruiste het van verzetsdrang. Ter hoogte van het Kurhaus stapelden activisten van het Volksfront van Hogerhand zandzakken. (De Socialistische Partij steunde de actie, maar liet om principiële redenen het zakkenvullen over aan anderen.) Deze ‘civiele defensiemacht’ bouwde ook forten, compleet met vlaggen en dummysoldaten. Dit alles onder het motto trans corpus mortuum (‘over mijn lijk’). Ik woonde toentertijd in Scheveningen. Intussen woon ik in West-Brabant. U begrijpt waarom.

Je bondgenoten bespioneren is een goed idee

Maar soms gaan geheime operaties op andermans – en zelfs bondgenootschappelijk – grondgebied verder dan BoJo’s nijdige prikactie. In zijn Rise and Kill First (2018) beschrijft de Israëlische journalist Ronen Bergman hoe Israël meer tegenstanders liquideerde dan enig ander westers land: zo rond de drieduizend. Ook in bevriende landen als Noorwegen, Frankrijk en Italië. De Israëliërs schuwden geen enkele methode: van vergiftigde tandpasta tot ontploffende reservebanden. Eén slachtoffer werd tijdens het spitsuur vakkundig onder een Londense dubbeldekker geduwd.

Weer even scherpstellen op The Daily Mail. Aan de onthullingen over Johnsons bravoure zat namelijk een fish-and-chips-luchtje. Bij welk dagblad is Johnson columnist? U raadt het al, bij The Daily Mail. Een met ‘anonieme, maar goed ingevoerde bronnen’ doorspekte poging om het tanende imago van de oud-premier op churchilliaanse wijze op te poetsen? (‘We shall fight on the Dutch beaches and vaccinate our island, whatever the cost may be!’) De timing van de onthulling was opvallend. Kort erna namelijk moest Johnson voor een onafhankelijke onderzoekscommissie verschijnen. Deze commissie zou BoJo flink aan de tand voelen over het omstreden Britse coronabeleid en ongepaste feestjes in Downing Street 10. Johnson mag dan wel overkomen als een joker in maatpak, onder dat onsamenhangende haar functioneert een berekenend brein. Gelukkig gingen zijn ondergeschikten voor het plan liggen. Ze overtuigden hun chef ervan dat zo’n Britse commandoactie in een Nederlandse vaccinfabriek de toch al belabberde relaties tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie wel erg onder druk zou zetten. Daarmee behoedden ze Albion ongetwijfeld voor een fiasco van Slag om Arnhem-achtige proporties: een prik te ver!

Maar wat vooral opvalt als we Johnsons Leidse gedachtenspinsel, of The Hague Invasion Act, of andere (geplande) acties op niet-vijandelijk grondgebied vergelijken: op de eventuele bubbel van verontwaardiging volgt doorgaans oorverdovende stilte. Buitenlandse Zaken verborg zich na de onthullingen achter het scherm van ‘geen commentaar’. Opeenvolgende Nederlandse regeringen knepen eveneens een oogje dicht voor The Hague Invasion Act. Je bondgenoten bespioneren is niet alleen gebruikelijk, schreef de Amerikaanse inlichtingenspecialist Elisabeth Braw, het is vaak gewoon een goed idee. En dus halen nationale overheden – na mogelijkerwijs een dosis toneelwaardige verontwaardiging – vooral hun schouders op. C’est la vie.

Terug naar de beginregels. Vijf miljoen AstraZeneca-doses. Dat komt neer op 2000 dozen. Je ziet de Britse Bond-klonen – was het ooit zo ver gekomen – al heimelijk door de Halix-fabriek sluipen: ‘Onwards we go. Chop, chop. Box one, box two, box three… jolly good show, old chap… 1997 boxes waiting!’ O ja, de vaccins vereisen koeling. Dus de Britten hadden een stevige koelvrieskist moeten meesjouwen. Formaatje XXXL.

Christ Klep is militair-historicus, defensiespecialist, publicist en gastdocent op verschillende universiteiten.