Met de dood van Aleksej Navalny, de Russische verovering van Avdiivka en de onzekerheid over de voortzetting van Amerikaanse steun aan Oekraïne, vond de internationale veiligheidsconferentie in München plaats op een cruciaal moment. De vraag is of Europa het mogelijk wegvallen van Amerikaanse steun aan Oekraïne kan compenseren. Want zeker met een terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis is het volgens Maarten essentieel dat de Europese defensie-industrie wordt geïntensifieerd.

Gepubliceerd op 21 februari 2024

Maarten: ‘Een van de hoofdthema’s van de veiligheidsconferentie was de toenemende Russische dreiging en het defensiebudget van de NAVO-lidstaten. Het is bemoedigend dat tijdens de conferentie het besef doordrong dat de aandacht voor de oorlog in Oekraïne niet verloren mag gaan. Europese landen moeten meer investeren in het opschalen van de wapenproductie om het Oekraïense leger van voldoende munitie te voorzien.

Maar zoals vaak het geval is, vinden we altijd dat nieuwe plannen sneller gerealiseerd moeten worden. Helaas kun je niet met een toverstokje zwaaien en plotseling het tempo enorm ophogen. De auto-industrie kun je niet zomaar even ombouwen naar een defensie-industrie. Ik vermoed dat je toch ingrijpend andere machines nodig hebt bij het maken van een tank dan voor het puntlassen van een Mini. Het gaat hier om complexe productieprocessen. En het zal me niet verbazen dat die ook hinder ondervinden van de grote arbeidstekorten die we nu overal in Europa aantreffen.’

Wapenen tegen de Russen

‘Dan is er sinds de Koude Oorlog ook nog eens structureel en ingrijpend bezuinigd op de Europese productie van munitie. Destijds dachten we wel even klaar te zijn met grote oorlogsoperaties. Dat is voor dat moment een begrijpelijke keuze geweest. We hadden toen niet kunnen voorzien hoe ongelofelijk beroerd Rusland zich zou ontwikkelen. Want vergeet niet dat Poetin ooit is begonnen als een democratisch gekozen leider. Wie had kunnen vermoeden dat Rusland bereid zou zijn om zijn revanchisme vorm te geven in een substantiële oorlog?

‘Sinds de Koude Oorlog is er structureel en ingrijpend bezuinigd op de Europese productie van munitie’

Ondanks recente Russische militaire succesjes, moeten we de mogelijkheden van Rusland niet overschatten met opgewonden praatjes over wereldoorlogen die nu kunnen uitbarsten. De oorlog in Oekraïne is een heel onaangenaam, omvangrijk conflict, maar wel een strijd die zich op lokaal niveau afspeelt. Het is duidelijk dat grote Russische doorbraken voorlopig niet aan de orde zijn. Bovendien zijn defensieve oorlogen altijd makkelijker te voeren dan offensieve oorlogen. Als de Oekraïense defensieve positie sterk genoeg is, dan wordt het heel lastig is om daar doorheen te breken.

Het Westen staat nu voor de cruciale uitdaging om de productie van munitie beter te organiseren. Dit is haalbaar; we beschikken over voldoende financiële middelen. Dat impliceert niet dat we terug moeten naar een totale oorlogseconomie zoals die werd opgericht door Winston Churchill aan het begin van 1940. Als alle NAVO-lidstaten slechts enkele procenten meer dan de vereiste twee procent van hun bruto binnenlands product investeren in defensie, zou dat al voldoende zijn.’

Europa’s zelfredzaamheid

‘Europa moet leren zelf zijn militaire broek op te houden. Zeker nu de Verenigde Staten het laten afweten als gevolg van hun totaal disfunctionele politieke systeem. Hoewel de Amerikaanse Senaat begin deze week nog instemde met een omvangrijk hulppakket ter waarde van 60 miljard dollar, is het onduidelijk of daar in het Huis van Afgevaardigden ook een meerderheid voor bestaat. Europa moet daarop voorbereid zijn. In november kan het zelfs helemaal fout gaan, mocht Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen winnen en de Amerikaanse steun aan de NAVO verder beperken.

‘Niemand is erbij gebaat als het conflict in Oekraïne eeuwig voortduurt’

Verder moet het Westen druk blijven uitoefenen om te voorkomen dat het conflict in Oekraïne eeuwig voortduurt. Niemand is daarbij gebaat. Dat betekent wel dat je met de grote boef in dit spel in gesprek moet gaan. Poetin zal ongetwijfeld blijven volhouden dat Oekraïne bij Rusland hoort, maar de vraag is of hij in staat is om die missie voort te zetten. Vooralsnog is dat absoluut niet het geval. Uiteindelijk zal de oorlog door middel van onderhandelingen moeten worden beëindigd.’

NAVO-chef Rutte

‘Steeds meer NAVO-leden zien heil in Mark Rutte als de nieuwe secretaris-generaal van het bondgenootschap. Begin april wordt bekend of hij deze positie mag bekleden. Rutte lijkt me een prima kandidaat. Als langstzittende premier van Nederland heeft hij ruime politieke ervaring op het wereldtoneel. En in internationale kringen zijn ze wel gewend dat iedereen op zijn eigen ongelukkige manier Engels spreekt.

Bovendien is het niet zo dat Rutte dan een hele dominante rol binnen de NAVO heeft. De secretaris-generaal is een belangrijke coördinerende figuur, maar heeft geen beslissingsbevoegdheid. De beslissingen liggen bij de bondgenoten, die moeten alles met unanimiteit goedkeuren. De invloedrijkste macht is natuurlijk de Verenigde Staten. Zij zijn in feite de baas. Mocht er eind dit jaar een Republikein in het Witte Huis komen, dan zou dat een vrij onbetrouwbare baas kunnen worden. Ik vrees dat de NAVO dan een paar moeilijke jaren tegemoet gaat.’

Blijf op de hoogte van de actualiteiten en volg Van Rossems kritische gedachtegang ook via zijn eigen tijdschrift: Maarten! Bestel een losse editie of word abonnee