In een Gronings dorpje genaamd Slochteren ligt de glimmende installatie waarvan de Nederlandse economie al decennia profiteert.

Een paar jaar geleden reed ik door het dorp Slochteren in Groningen. Tot mijn verbazing zag ik daar links van de weg een omvangrijk complex van glimmende buizen, kranen en afsluiters. Het bleek een essentieel onderdeel van de outillage waarmee het Groningse gas wordt opgepompt en gedistribueerd. Het complex werd niet bewaakt en het hek dat eromheen stond, was niet indrukwekkend. Mijn verbazing had te maken met de verschrikkelijke voorspellingen die deskundigen naar aanleiding van 9/11 hadden gedaan.

Als die voorspellingen geloofwaardig waren, was het toch vreemd dat een strategische installatie als die in Slochteren er zo kwetsbaar bij lag. Ik heb dezelfde gedachten bij grote transformatorstations, essentiële viaducten en hoogspanningsleidingen. Een kleine groep van met kennis van explosieven moet in staat worden geacht de Nederlandse infrastructuur in één nacht een ongekende slag toe te brengen. Dat dat nimmer is gebeurd, maakt duidelijk dat er van een serieuze terroristische dreiging nooit sprake is geweest – en ook nu geen sprake is.

Eerlijk gezegd hebben deze observaties slechts zijdelings te maken met het onderwerp van dit stukje, want dat is het enorme Groningse gasveld dat in mei 1959 werd ontdekt in de buurt van Slochteren. De daaropvolgende winning van het aardgas kwam centraal te staan in de energievoorziening in Nederland. Vrijwel heel Nederland werd in de jaren daarna aangesloten op het Gronings gas.

Het leek mij aardig ter inleiding eens via Googles satellietbeelden te kijken naar de installatie. Daar bleek – weer tot mijn verbazing – iemand zich te hebben gerealiseerd dat de glimmende buizen er inderdaad kwetsbaar uitzagen, want de hele installatie in Slochteren is op de beelden weggeretoucheerd. Dat is nogal komisch, omdat onder de satellietbeelden foto’s staan, waaronder één van de gasinstallatie. Klik je die aan, dan verschijnt een wit pijltje dat kordaat wijst naar de locatie ervan!

Het Groningse gasveld is 900 km2 groot, bevindt zich op een kleine drie kilometer diepte en bevatte oorspronkelijk 2750 miljard kubieke meter aardgas, waarvan 80 procent methaan. Het veld wordt geëxploiteerd door de Nederlandse Aardoliemaatschappij, waarin de Nederlandse staat voor 50 procent participeert en Exxon en Shell ieder voor 25 procent. De Gasunie houdt zich bezig met het gastransportnet.

In het begin was er angst dat men de enorme hoeveelheid gas aan de straatstenen niet kwijt zou kunnen. Energie was spotgoedkoop en kernenergie leek een gouden toekomst te hebben. Vandaar dat contracten werden afgesloten waarin het gas voor spotprijzen de deur uit ging. De Nederlandse huishoudens werden ondertussen in hoog tempo aangesloten op de nieuwe energiebron. Binnen tien jaar was 75 procent van de bevolking voorzien van aardgas. Overal gingen stadsgasfabrieken dicht en de gashouders werden afgebroken. Hier en daar staat er nog een, die gehuurd kan worden voor bruiloften en partijen. Erg gezellig is het er niet.

Nederland verdiend fors aan Gronings gas

Ondanks de kermisprijzen heeft Nederland fors verdiend aan het gas. Gecorrigeerd voor inflatie heeft het circa 500 miljard euro opgebracht. Het grootste deel is direct in de staatskas gevloeid. Al decennia hoeven de Nederlanders daardoor minder belasting te betalen.

De enorme baten hadden ook nadelen, samengevat in de term Dutch disease. Daarmee werd bedoeld dat de aardgasexport de Nederlandse gulden spijkerhard maakte, waardoor Nederlandse bedrijven te maken hadden met een dure eigen munt, die de export bemoeilijkte. Achteraf kijken sommigen met jaloezie naar Noorwegen, dat zijn olie- en gasbaten heeft ondergebracht in een Nationaal Fonds, dat zo’n 1000 miljard euro waard is. Een gigantische appel voor de nationale dorst!

De neveneffecten van de gaswinning, in de vorm van bodemdaling en aardbevingen, werden eerst gebagatelliseerd. Maar de laatste jaren is gebleken dat de geologische gevolgen aanzienlijk zijn en het aanzienlijke investeringen zal vereisen om die effectief te bestrijden. Het is afwachten of de gaswinning op Groningenveld daadwerkelijk wordt ontmanteld vanaf 2023. Nog een geluk dat het gasveld niet onder de Randstad ligt, maar onder het dunbevolkte platteland van Groningen!