Eerst maar eens goed kijken om te zien wat er nou eigenlijk te zien is. Het is winter en er ligt sneeuw. Aan de rechterkant van het schilderij komt een familie in het zwart met ferme pas aanlopen. Voorop een meisje dat geld gaat geven aan een blinde bedelaar die bij de hekken van een kerkhof zit. Zoals de titel al aangeeft is het Allerheiligen en gaan ze duidelijk een graf bezoeken. De voorste vrouw draagt een flinke bos droogbloemen, of zijn het kleine chrysantjes? De jonge vrouw rechts, half in beeld draagt witte chrysanten in een pot. Ze is niet helemaal in beeld iets dat de invloed van de fotografie verraadt.

Links in beeld de bedelaar met een deken over zijn benen en een zwarte muts op. Op het detail kan je zien dat hij blind is. Op de achtergrond het kerkhof met meerdere families. Zo scherp als de voorgrond is, zo onscherp is de achtergrond en de manier waarop de mensen zijn geschilderd doet denken aan het Impressionisme.

Wonderlijk om te bedenken dat bijna niemand in onze tijd van Friant gehoord heeft, terwijl hij in zijn eigen tijd best populair was en goed verkocht. Zo mocht hij exposeren op de Salon. Dat was eigenlijk de enige manier om je schilderijen te exposeren en dus onder de aandacht van potentiële kopers te brengen. De tijd van de grote opdrachtgevers te weten kerk en staat was voorbij. Het grote probleem voor de meeste schilders was dat je werk gekeurd moest worden voor de Salon, dus slechts een beperkt en dus elitair groepje kunstenaars mocht daar exposeren. Zo werden de toen al opkomende Impressionisten geweigerd. Wat door de jury goedgekeurd werd was Academisch werk. Zeer glad bijna fotografisch geschilderd met het liefst mythologische of historische onderwerpen.

Alles hing op die Salon door elkaar en de muren waren van boven tot beneden volgehangen met schilderijen. Dus op flink groot formaat werken was verstandig, want als je wat (te) kleine schilderijtje bovenaan hing, zag niemand het. Friant was geen Academisch werkende schilder, maar een Naturalist. Naturalisten schilderden onderwerpen uit het dagelijks leven en niet alleen uit het leven van rijke mensen, ook de dagelijkse, vaak harde realiteit van arbeiders en boeren worden voor het eerst serieuze onderwerpen. Volgens sommige kunsthistorici is Friant een van de laatste Naturalisten.

Dit werk, Allerheiligen hing in 1889 op de Salon en was dus goedgekeurd. Er ontstond forse onvrede over deze selectieve gang van zaken, dus vanaf 1863 werd de Salon des Refusés, de Salon van de geweigerden in het leven geroepen. Een plek waar o.a. de Impressionisten hun werk konden exposeren. Wel is bekend dat de Parijzenaars een uitstapje naar deze Salon zagen als een soort kermisattractie.

In 1873 schilderde Monet het beroemde werk: Impression, soleil levant, waar het Impressionisme zijn naam aan ontleent. Dus dat bestond al toen Friant dit werk schilderde. Maar op genoemde Salon zorgde het voor veel gelach bij het publiek. Ze zagen niet eens wat het voorstelde! Ook nog noemenswaardig is dat Friant vanaf 1923 professor was aan de École des Beaux-Arts. Daar werd dus in die tijd blijkbaar nog steeds behoorlijk traditioneel kunstonderwijs gegeven.

Het blijft ongelofelijk hoe tijdgebonden de kunstwaardering altijd geweest is. En daarmee zijn we natuurlijk weer aanbeland bij de vraag wat is Kunst eigenlijk en door wie of wat wordt dat bepaald? Leuk voor en avondje lekker doorzeuren. Ik zal u er niet mee lastigvallen, want ik weet het ook niet.

Émile Friant, 1863-1932
Allerheiligen, 1888
Olieverf op doek
254cm x 334cm
Musée des Beaux-Arts,
Nancy

Maarten: ‘Deze special is een afscheid van ons driemanschap en onze eigenaardige interactie die zo amusant gevonden werd. Wonderlijk genoeg leken wij het voortdurend oneens, terwijl we het eigenlijk over alles eens waren.’

Sis, Vincent en Maarten van Rossem waren een uniek drietal. Niet alleen op televisie, maar ook in het magazine Maarten! In deze speciale uitgave zijn de Van Rossems weer even herenigd en delen zij hun grote kennis over kunst, architectuur en geschiedenis met de lezers.